Avrupa’da traktörler, yolu değil bir çıkmazı kapatıyor!
Avrupa’nın birçok başkentinde son aylarda aynı manzara tekrar ediyor: Traktörler şehir girişlerinde, otoyollarda, meydanlarda. İlk bakışta bu görüntü bir öfke patlaması gibi duruyor. Oysa yaşanan, anlık bir tepki değil; yıllardır biriken bir sıkışmışlığın dışavurumu. Avrupa tarımı alarm veriyor.
Traktörlerle taşınan sıvılaştırılmış hayvan dışkısı (fışkı) kamu kurumlarına püskürtülüyor, tankerlerle taşınan sütler boşaltılıyor, patates gibi ürünler meydanlara dökülüyor.
Çiftçilerin itirazı basit ama sert: “Çevreyi koruyalım, iklimi kurtaralım ama bunun bedelini tek başımıza ödemeyelim.”
Biriken baskı: Maliyet, bürokrasi, belirsizlik…
Avrupa’da tarımı bugün bu noktaya getiren tek bir neden yok. Artan enerji, gübre ve mazot fiyatlarıyla hızla daralan kâr marjları; giderek ağırlaşan bürokrasi, çevre ve iklim düzenlemelerinin getirdiği yeni maliyetler…
Bunlara bir de ucuz ithalat baskısı eklendiğinde, özellikle küçük ve orta ölçekli çiftlikler için tablo sürdürülemez hale geliyor. Başta Fransızlar olmak üzere Avrupalı çiftçiler, AB ile Arjantin, Brezilya, Paraguay ve Uruguay'ı içeren Güney Ortak Pazarı (MERCOSUR) arasındaki mal ve ürün ticaretinde uygulanan gümrük vergilerinin büyük kısmının kaldırılmasını, vergi oranlarının da düşürülmesini içeren serbest ticaret anlaşmasına karşı çıkıyor.
Çiftçi üretmeye devam ediyor ama kazandığı yetmiyor. Süpermarket raflarında fiyatlar yükselirken, bu artış üreticinin cebine yansımıyor. Pazarlık gücü zayıf olan yine en alttaki halka yansıyor.
Kâğıt üzerinde stratejik görünen tarım sektörü, sahada ayakta kalmakta zorlanan bir faaliyet alanına dönüşmüş durumda.
Yeşil Devrim bir aldatmaca mı?
Avrupa Birliği’nin Yeşil Mutabakatı ve Çiftlikten Sofraya Stratejisi, “iklim kriziyle mücadele”; politikacıların ağzında pelesenge dönüştü, diline dolandı.
Emisyonların azaltılması, pestisit kullanımının düşürülmesi, biyolojik çeşitliliğin korunması… Çiftçilerin büyük bölümü bu hedeflere karşı değil.
Sorun hedeflerde değil, yöntemde.
Oysa tarım politikası sokak baskısıyla değil, uzun vadeli planlamayla yönetilmesi gereken bir alan. Aksi halde her kriz, bir sonrakini davet ediyor.
Asıl mesele: Gıda güvenliği…
Bütün bu tartışmaların merkezinde genellikle gözden kaçan kritik bir başlık var: Gıda güvenliği.
Avrupa hâlâ dünyanın en büyük gıda üreticilerinden biri. Ancak bu konum artık garanti değil. İklim değişikliği verimleri düşürüyor, kuraklık ve aşırı hava olayları artıyor. Jeopolitik krizler tedarik zincirlerini kırılgan hale getiriyor.
Gelir güvencesi olmayan, gençlerin terk ettiği bir tarım sektörü bu şoklara karşı dirençli olamaz.
Gıda güvenliği sadece rafların bugün dolu olması değildir; toprağın, üreticinin ve kırsalın yarın da ayakta kalmasıdır.
Avrupa’daki traktörler Türkiye’ye ne söylüyor?
Bu manzara sadece Brüksel’i, Paris’i ya da Berlin’i ilgilendirmiyor. Ankara’yı da yakından ilgilendiriyor.
Çünkü Türkiye’de benzer gerilimler sessiz ama derin biçimde birikiyor. Maliyetler hızla artıyor, üretici fiyatları aynı hızda yükselmiyor. Tarım kâğıt üzerinde stratejik, sahada ise çoğu çiftçi için belirsiz bir geçim kaynağı.
Üstelik Türkiye, Yeşil Mutabakat sürecinin tamamen dışında da değil. AB’nin sınırda karbon düzenlemesi, pestisit ve izlenebilirlik standartları Türk tarımı için giderek daha bağlayıcı hale geliyor.
Avrupa deneyimi net bir ders veriyor:Yeşil dönüşüm kaçınılmaz ama plansız ve desteksiz bir dönüşüm, üretimden kopuşu hızlandırır.
Yanlış ikiliklerden çıkmak!..
Hem Avrupa’da hem Türkiye’de tartışma giderek yanlış bir ikiliğe sıkışıyor: “Çiftçi mi çevre mi?”
Bu yanlış bir çerçeve.
Çevreyi korumadan tarım sürdürülemez.
Bir uyarıyı okumak…
Avrupa’daki traktörler Türkiye için üç net mesaj veriyor:
1. Tarım politikası sokak baskısıyla değil, uzun vadeli stratejiyle yönetilmeli.
2. Çiftçi, dönüşümün engeli değil ortağı olarak görülmeli.
3. Ucuz gıdanın gizli bir maliyeti olduğu topluma dürüstçe anlatılmalı.
Adil fiyatlama, öngörülebilir destekler, ithalatla yerli üretim arasında tutarlı bir denge ve gerçekçi çevre takvimleri olmadan bu denklem kurulamaz.
Avrupa’daki çiftçi protestoları bir çözüm değil, güçlü bir sinyal. Türkiye bu sinyali zamanında okursa, benzer bir toplumsal ve ekonomik gerilimi yaşamadan tarım politikasını yeniden dengeleyebilir.
Aksi halde, bugün sessiz kalan tarlalar yarın yüksek sesle konuşur. Ve o noktada mesele sadece çiftçinin değil, ülkenin gıda güvenliği pazarlık konusu olur.
Risk iki yönlüdür. Kısa vadede, tarımda devam eden cesaret kırıklığı, bölgesel çeşitliliğe ve uzmanlığa zarar verecek şekilde çiftlik kapanmalarını ve birleşmelerini hızlandırır. Orta vadede ise, ithalata aşırı bağımlılık, Avrupa'yı çatışmalar, korumacılık önlemleri veya doğal afetler gibi dış şoklara maruz bırakabilir.
“Gıda güvenliği sadece rafların bugün dolu olması değildir; toprağın, üreticinin ve kırsalın yarın da ayakta kalmasıdır.”
Avrupa’daki traktörler bir çözüm değil, güçlü bir uyarı. Tarımın geldiği çıkmaz sokağı işaret ediyor.
Bu işareti doğru okumak hem Avrupa’nın hem Türkiye’nin gıda güvenliği için hayati önemde. Aksi halde bugün sessiz kalan tarlalar, yarın çok daha yüksek sesle konuşur.
Ve o noktada mesele sadece çiftçinin değil, toplumun tamamının meselesi haline gelir.
“Üretim olmadan tüketim olmaz; gıdana ve sofrana sahip çık.”
.
Mehmet Yıldırım, dikGAZETE.com
https://europeannewsroom.com/gajdos-european-and-slovak-farmers-are-protesting-in-brussels-because-they-see-no-changes/
https://europeannewsroom.com/eu-mercosur-agreement-lula-calls-on-european-leaders-to-show-courage/
https://www.politico.eu/article/brussels-tried-to-help-farmers-the-tractors-are-back-anyway/