Süleymaniye’deki Lahur Operasyonu ve Türkiye- İran-Bağdat-Erbil dinamikleri
Süleymaniye’de 21 Ağustos’u 22 Ağustos’a bağlayan gece, eski KYB eşbaşkanı ve Halk Cephesi lideri Lahur Şeyh Cengi Talabani’nin güvenlik güçleriyle çatışması bölge siyasetinde yeni bir kırılma noktası oldu. Lahur’un korumalarıyla Süleymaniye’deki güvenlik güçleri arasında çıkan çatışma, yalnızca KYB içindeki iktidar mücadelesi değil; İran, Türkiye, Bağdat ve Erbil açısından da stratejik sonuçlar doğuran çok boyutlu bir gelişme olarak öne çıktı. Kardeşi ve kendisi İngiliz vatandaşı olan Lahur; Bafel Talabani’ye bir drone ile suikast girişimi ve bölgesel yönetimine darbe planlamakla suçlandı.
Tarihsel arka plan…
Lahur Şeyh Cengi Talabani 1975’te Erbil'in batısındaki Koya şehrinde doğdu. Irak eski Cumhurbaşkanı ve KYB lideri Celal Talabani’nin yeğeni, Şeyh Cengi Talabani’nin oğludur.
Kürt siyasetinde köklü bir aile geçmişine sahip olan Lahur, 2002-2013 yılları arasında KYB’ye bağlı Terörle Mücadele Grubu’nun (CTG) liderliğini, ardından Zanyari/Bilgi Güvenliği/İstihbarat Ajansı direktörlüğünü yürüttü. IŞİD ve diğer radikal örgütlere karşı mücadelesiyle öne çıktı, halk nezdinde “sert ve etkili komutan” imajı kazandı.
Parti içi rekabet…
2020’de kuzeni Bafel Talabani ile KYB eş başkanı oldu. Ancak kısa süre içinde ortaklık bozuldu. Bafel’in Lahur’u ani bir şekilde görevden alması, “zehirleme” suçlamalarını gündeme taşıması ve ardından 2021’de partiden ihraç etmesi, KYB içinde derin bir bölünmeye yol açtı. Bu süreç, Kürdistan siyasetinde aile mirasına dayalı liderlik geleneğinin sarsıldığını da gösterdi.
Yeni siyasi rotası…
Kasım 2021’de KYB’den ihraç edilen Lahur, kendi partisini kurdu. Halk Cephesi (Berey Gel) Partisi 2024 IKBY seçimlerinde iki sandalye kazanarak parlamentoya girdi. Bu başarı, Lahur’un siyaseten tamamen tasfiye edilemediğini kanıtlasa da parti, KYB ve KDP karşısında sınırlı bir güç olarak kaldı.
Çatışmaya giden yol…
Lahur’un kontrolünde olduğu bilinen anti-terör birimlerinin denetim dışına çıkması hem Bağdat merkezi hükümetini hem de Erbil’deki KDP yönetimini rahatsız etti. KYB içindeki güvenlik yapılanması üzerindeki rekabet, bir süre sonra açık çatışmaya dönüştü.
Süleymaniye Asayiş Soruşturma Mahkemesi’nin “güvenliği tehlikeye atma ve istikrarı bozma” suçlamalarıyla Lahur hakkında verdiği tutuklama kararı, son sürecin fitilini ateşledi. Bafel Talabani’nin talimatıyla terörle mücadele, komando ve asayiş güçlerinden oluşan yüzlerce kişilik birlik harekete geçti.
Operasyon gecesi…
21 Ağustos’u 22 Ağustos’a bağlayan gece tanklar, zırhlı araçlar ve insansız hava araçlarının desteğiyle Lalezar Oteli kuşatıldı. Teslim olmayı reddeden Lahur’un korumalarıyla saat 03.00’te çatışma başladı. Yaklaşık dört saat süren operasyonun sonunda Lahur Şeyh Cengi ve kardeşi Polad Cengi gözaltına alındı. Çatışmalarda üç güvenlik görevlisi (Ari Şeyh Suad Talabani, Diyar Serdar Hakim ve Sermend Ali) ile Lahur’a bağlı “Akrep” grubundan iki kişi hayatını kaybetti; on kişi yaralandı.
Olayın ardından yayımlanan resmi bildiride, Lahur ve çevresi “yasa dışı kişiler” olarak nitelendirildi. Süleymaniye’de olağanüstü güvenlik önlemleri alındı, kentin giriş-çıkışları kapatıldı. Ancak gerilim sürerken iki İHA saldırısı gerçekleşti ve KYB Başkanı Bafel Talabani’nin Debaşan’daki evinin bulunduğu bölgeye ateş açıldı. IKBY Başbakanı Mesrur Barzani, taraflara itidal çağrısı yaptı.
Bölgesel yansımalar…
İran: Süleymaniye, coğrafi olarak Tahran’ın nüfuz sahasında bulunuyor. Lahur geçmişte İran istihbaratı ve Kudüs Gücü ile yakın çalışmıştı. Bu nedenle tutuklanması, İran açısından “güvenilir ortak” kaybı anlamına geldi. Bafel Talabani İran’la ilişkilerini tamamen koparmasa da daha mesafeli bir çizgiye kaymış durumda.
Türkiye: Ankara, uzun süredir Süleymaniye’deki bazı KYB unsurlarını PKK’ya alan açmakla suçluyordu. Lahur’un devre dışı bırakılması, PKK’nın hareket alanını daraltabilir. Ayrıca Türkiye’nin Bafel Talabani ile doğrudan temas kurması, Erbil merkezli ortaklığa ek olarak Süleymaniye’de de yeni bir nüfuz kanalı açabilir. Kerkük-Süleymaniye hattındaki enerji ve ticaret yollarının güvenceye alınması da Türkiye için stratejik kazançtır.
Bağdat: Merkezi hükümet bu gelişmeyi federal otoriteyi tahkim etmek için fırsat olarak görüyor. Mahkeme kararına dayanarak yapılan operasyon, Bağdat’ın Kürdistan Bölgesi içindeki parti çatışmalarına hukuki meşruiyetle müdahalesini kolaylaştırıyor. Böylece Süleymaniye üzerinde daha doğrudan kontrol sağlanabilir.
Erbil: KDP açısından KYB’nin zayıflaması en büyük kazanımdır. Lahur’un etkisizleşmesi, KYB’nin toplumsal ve siyasi tabanını daraltırken Erbil’i daha güçlü ve güvenilir bir aktör haline getirdi. Neçirvan ve Mesrur Barzani’nin “istikrar” söylemi üzerinden ABD, Türkiye ve Körfez ülkelerine güven veren bir merkez olmaları, Erbil’in bölgesel liderlik iddiasını pekiştiriyor.
Kim Kazandı, Kim Kaybetti?
Bu sürecin kazananları arasında Bafel Talabani, Bağdat ve kısmen Türkiye ile Erbil öne çıkıyor. İran ise eski nüfuz alanını kısmen kaybetti. En büyük kaybeden ise yalnızca Lahur Şeyh Cengi değil; aynı zamanda KYB’nin birlik görüntüsüdür. Parti, artık daha parçalı ve dış aktörlere bağımlı bir yapıya dönüşmüştür.
.
Ömür Çelikdönmez, dikGAZETE.com
омюр челикдёнмез, Дикгазете
Seçilmiş Kaynakça
https://www.iraqakhbar.com/4534518
https://dbpedia.org/page/Lahur_Talabany
https://www.basnews.com/en/babat/892921
https://arabic.rt.com/middle_east/1704812-/amp/
https://drawmedia.net/page_detail?smart-id=17331
https://www.rudaw.net/turkish/kurdistan/260820253
https://www.rudaw.net/turkish/kurdistan/220820259
https://www.hrw.org/reports/2007/kurdistan0707/5.htm
https://www.hrw.org/reports/1993/WR93/Mew-04.htm
https://www.arabnews.com/node/2612635/middle-east
https://www.iraqinews.com/iraq/iraqi-forces-killed-in-arrest-of-lahur-talabani/
https://www.kurdistan24.net/en/story/859664/what-happened-in-the-puklahur-clashes-in-sulaimani
https://x.com/SpoxTR_MFA/status/1958818693133304299?t=_Z1NpMZqV1LND2xinEs2MQ&s=19
https://www.dikgazete.com/yazi/turk-ordusu-irak-in-kuzeyinde-kandil-i-sondurmeye-gidiyor-4438.html
https://www.profilenews.com/en/deadly-clashes-during-the-arrest-of-lahur-sheikh-jangi-in-iraqi-kurdistan/
https://shafaq.com/en/Kurdistan/Arresting-Lahur-Jangi-in-Al-Sulaymaniyah-WHAT-WE-KNOW-SO-FAR
https://www.aa.com.tr/tr/analiz/suleymaniyede-kuzen-kavgasi-kyb-icindeki-rekabet-nasil-okunmali/3667654?
https://www.sivasmemleket.com.tr/genel/lahur-seyh-cengi-talabani-kimdir-neden-tutuklandi-babasi-kim/205761
https://abcnews.go.com/International/wireStory/kurdish-political-figure-arrested-iraq-sparking-clashes-leave-124889465
https://www.cumhuriyet.com.tr/dunya/suleymaniye-de-ic-savas-talabani-ler-birbirine-girdi-muhalif-kuzen-tutuklandi-2428506
https://www.gov.uk/government/publications/iraq-country-policy-and-information-notes/country-policy-and-information-note-opposition-to-the-government-in-the-kurdistan-region-of-iraq-kri-iraq-july-2023-accessible