BİR MEDENİYET HAREKETİ: AHÎLİK VE SOSYAL HİZMETLER
Ahîlik, VIII. yüzyılda ortaya çıkmış, Osmanlı devletinin kuruluşunda önemli rol oynamış ve etkisini artırmış dini ve sosyal bir kurumdur. Ahîlik, Fütüvvet teşkilatına dayanmaktadır. Fütüvvet teşkilatı, İslamiyet öncesi döneme kadar uzanmaktadır.
“Sosyal hizmet” tabiri ahiliğe göre daha yeni bir kavramdır. Sağlık, eğitim, ekonomi, psikoloji gibi alanları kapsamaktadır. Toplumun dezavantajlı; yaşlı, engelli, yardıma muhtaç kadınlar ve çocuklar olmak üzere kesimlerini anlatır. Ortaya çıkışı Batı kaynaklı olsa da en güzel uygulamaları İslam Medeniyetinde görülmüştür.
Ahîliğin temellerinden biri, yardımlaşma, kardeşini kendi nefsine tercih etme ilkesidir. Yardımlaşmadan, fedakârlık yapmadan, sofrasını mü’min - kâfir ayırt etmeden herkese açmadan Ahî olunamaz. Bununla birlikte; sanat, misafirperverlik, çalışmak ve disiplinli olmak Ahîliğin temel prensiplerindendir. Ahîlikte yapılan her faaliyet, icra edilen her edep, İslam dininin iki temel kaynağı, Kur’an ı Kerim ve Hazreti Muhammed’in (S.A.S.) sahih sünnetine dayanır. Yapılan her olumlu davranışın insana manevi bir kazanç sağlayacağına inanılır.
Sosyal Hizmet…
Sosyal hizmetler dezavantajlı diye tanımlanan gruplar olmak üzere toplumun her kesiminin ihtiyaç duyabileceği faaliyetlerdir. Tanımlanmak gerekirse şu şekilde tanımlanabilir:
Bireylerin birbirleri ile veya çevreleri ile uyum sağlamalarını kolaylaştırmak, yapı ve evre koşullarından kaynaklı kendi iradelerinin dışındaki eşitsizlikleri, noksanlıkları gidermek, kişinin ve toplumun refahını yükseltmek amacı ile yapılan hizmetlerdir. Bu hizmetler dezavantajlı birey ve grupların ihtiyaç ve eksiklik duyduğu bütün hizmetleri içine alır.
Sosyal hizmet kavramı o kadar geniştir ki, insanla ilgili ne varsa hepsi bu alana girer.
Ahîlerin Anadolu’daki faaliyetleri ile ilgili en kapsamlı bilgi verenlerden biri İbn Batuta’dır. Battuta, Ahîleri kısaca şöyle tarif eder: “Onlar, Anadolu’ya yerleşmiş Türkmenlerin yaşadıkları her yerde, köy, kasaba ve şehirlerde bulunmaktadırlar. Şehirlere gelen yabancıları misafir etme, onlarla ilgilenme, yiyeceklerini ve konaklayacakları yeri sağlama, onları eşkıyanın ve vurguncuların ellerinden kurtarma, şu veya bu sebeple haydutlara katılanları temizleme gibi konularda bunların eşine dünyada rastlanmaz.”
Ahîler sosyal hayatta eksikliği hissedilen, insanların yaşam kalitesini düşüren ne varsa onu tamamlamışlardır. Kültür, eğitim, sosyal ekonomik hayat, ticaret gibi alanlarda ihtiyaç duyulan her şeyi karşılamıştır. Tekke ve hangâhları merkez edinerek, eğitim, misafir ağırlama, yoksullara yardım, mesleki eğitim, mal ve kalite kontrolü, fiyatların belirlenmesi gibi ihtiyaç hissedilen her alanda var olmuş ve eksik kısmı tamamlamışlardır. Bütün bu çalışmalar büyük şehirlerde olduğu gibi en ücra köy ve mahallelerde de aksamadan yürütülmüştür.
Ahîlerin merkez olarak kullandıkları Ahî zaviyelerine işçi ve çıraklardan başka, öğretmenler, müderrisler kadılar, kâtipler, vaizler emirler yani bölgenin faziletli, saygılı ulu kişileri devam ederdi. Ahîliğe kabul edilmek için, iyi ahlaklı, yardımsever ve cömert olmak gibi özellikler aranırdı.
İbn Battuta, Tekke’lerde misafirlerin gördüğü muameleyi şu şekilde anlatmıştır: “Beraberce şehre (Sivas) girdik. Hele ilk gelenler kendi tekkelerinde misafir oluşumuzdan dolayı sevinç duyuyor, diğerlerine caka satıyorlardı. Öteki Ahi dergâhlarında yapıldığı gibi yatacak yerimizi, yiyeceklerimizi ve hamamımızı hazırladılar bize. En güzel şekilde misafir edildik ve aralarında üç gün kaldık.”
Modern zamanlarda ortaya çıkan “Sosyal Hizmet” kavramı, toplumda dezavantajlı gruplar yaşlı, engelli, hasta, çocuklar başta ihtiyacı olan bireylerin istediğine ulaşmasını sağlamayı hedefler. Bu hedeflerin alanına; sağlık, sosyal, psikoloji, ekonomi ve daha birçok alan girer. Batı kaynaklı bir terim olan sosyal hizmet en güzel örneklerini İslam Medeniyetinde pratiğe geçirmiştir.
Ahîlik, yardımlaşma, fedakârlık temeli üzerine kurulmuştur. Bütün prensiplerin kaynağı İslam’dır. Bu teşkilat, sosyal hizmet faaliyetleri en güzel şekilde ve hayatın her alanında uygulamıştır. “Esnaf sandığı” uygulaması sosyal hizmet faaliyetlerinin kurumsallaşmış somut örneklerindendir. Ahîce kalınız…
.
Hikmet Kara, dikGAZETE.com
