BİR MEDENİYET HAREKETİ: AHÎLİK – AHÎLİĞİN EDEPLERİ
Ahîliğin amacı, insanların dünya ve ahirette mutlu olacağı “İnsân-ı Kâmil”i yetiştirmektir. İlk ortaya çıktığında bir esnaf dayanışma topluluğu görünümünde olsa da temel hedefi kaliteli insan yetiştirmek olmuştur. Bu hedefe ulaşmak ise belirli kural ve kaidelere bağlıdır. Bunların başında kardeşlik, yardımlaşma, cesaret ve ikram gelir.
Fütüvvet ehli, bu özellikleri kayıt altına almış ve madde madde sıralamıştır. Bu kurallar fütüvvetnâmelerde “edep maddeleri” olarak anılmıştır. Edep maddelerinin sayısı bazı kaynaklarda 740’a kadar çıkmaktadır. Burgazî Fütüvvetnâmesi’nde ise asgari olarak 124 edep yer almaktadır. Ahîliğin anayasası sayılabilecek fütüvvetnâmeler, bütün bu edepleri bir araya toplamıştır. Biz burada bazı Ahî edeplerini ele alacağız:
İman ve İbadet
1. Allah’a iman etmek
2. Peygamberlere iman etmek
3. Ahirete iman etmek
4. Kaza ve kadere inanmak
5. Namazı dosdoğru kılmak
6. Oruç tutmak
7. Zekât vermek
8. Hacca gitmek
9. Kur’an okumak
10. Dua etmek
Ahlâk ve Erdemler
11. Doğru sözlü olmak
12. Yalan söylememek
13. Emanete riayet etmek
14. Adaletli olmak
15. Cömert olmak
16. Misafire ikramda bulunmak
17. Tevazu sahibi olmak
18. Gıybet etmemek
19. Kin tutmamak
20. Affedici olmak
Sosyal Davranışlar
21. Komşuya yardım etmek
22. Yoksulu gözetmek
23. Yetimi korumak
24. Misafiri ağırlamak
25. İyiliği emretmek
26. Kötülükten sakındırmak
27. Toplum düzenine uymak
28. Büyükleri saymak
29. Küçükleri sevmek
30. Dostlarına sadık olmak
Meslek Ahlâkı
31. Helal kazanç peşinde olmak
32. Müşteriyi aldatmamak
33. Malın kusurunu gizlememek
34. Kaliteli mal üretmek
35. Eli açık olmak
36. Kazancında dürüst olmak
37. İsraftan kaçınmamak
38. Zamanında iş yapmak
39. Ustasına saygı duymak
40. Çırağına iyi davranmak
Söz Söyleme Âdâbı
41. Sert konuşmamak
42. Konuşurken sağa sola bakmamak
43. Sen–ben yerine siz–biz hitabını kullanmak
44. El kol hareketleriyle sözünü anlatmamak
Evden Çıkma Âdâbı
45. Çıkarken sağ ayakla çıkmak
46. Endişeli çıkmamak
47. Çıkarken yukarı bakmamak
Yürüme Âdâbı
48. Sert yürümemek
49. Çukurlara basmamak
50. Yanlara bakarak, dikkatli yürümek
51. Taştan taşa sıçramamak
52. Kimsenin arkasından bakmamak
53. Büyüklerin önünde yürümemek
Yemek Yeme Âdâbı
54. Sofraya oturmadan önce ve yemekten sonra elleri yıkamak
55. Yemek yenilen yere ayakkabı ile girmemek
56. Yemeğin helal ve dürüst kazançla elde edildiğinden emin olmak
57. Yemeğe büyüklerden önce başlamamak; tabağın kenarından yemek
58. Yemek yerken konuşmamak, tükürük saçmamak, kaşınmamak
59. Öksürme hâlinde ağzı mendille kapatmak
60. Küçük lokmalar almak, başkasının yediğini gözetmemek
61. Ağzı şapırdatmamak
62. Etin kemiklerini sofradakilere göstermeden tabağın arkasına koymak.
Ahîliğin edepleri saymakla bitmez. Her biri büyük anlam içerir ve çoğunlukla Kur’an-ı Kerim ile Hadis-i Şeriflere dayanır. Bu sözleri dile getirmek kolaydır; ancak Ahîliği farklı kılan en temel özellik, Ahîlerin bu değerleri hayatın her alanında uygulamış olmalarıdır.
Ahîliğin bir medeniyet hareketi hâline gelmesi, yüzyıllar geçse de kıymetini koruması işte bu sebepledir.
Selam ve dua ile…
.
Hikmet Kara, dikGAZETE.com
