Tarihi müzik aletleri Sivas Atatürk Kongre Müzesi'nde sergileniyor

Sivas

Kültür ve Turizm Bakanlığı Güzel Sanatlar Genel Müdürlüğünce Atatürk Kongre Müzesi'ne kazandırılan müzik odasında, kökenleri yüzyıllar öncesine uzanan vurmalı, üflemeli ve telli çalgılardan oluşan 206 müzik aleti sergileniyor.

Sivas Cumhuriyet Üniversitesi (CÜ) Türk Müziği Devlet Konservatuvarında görev yapan doktor öğretim üyesi Kamil Karaoğlu, AA muhabirine, Cumhuriyet'in temellerinin atıldığı anlamlı ve tarihi mekanda sergilenen muhtelif çalgıların, Türk müzik geleneğinin zenginliğini gözler önüne serdiğini söyledi.

Çalgılar arasında Türk müziğinde aktif olarak kullanılan davul, zurna, keman, bağlama ve kemençe gibi çalgıların da yer aldığını belirten Karaoğlu, "Bu çalgıların yanı sıra zamanla kullanımı azalmış veya tamamen terkedilmiş, daha çok tarihsel ve kültürel değer taşıyan çalgıların da bulunduğu görülmektedir." dedi.

Müzede farklı yapılarda ancak birbirine oldukça benzer kabak kemaneler, çeşitli boyutlarda davullar ve zurnaların yer aldığını ifade eden Karaoğlu, "Burada farklı coğrafyalara ait pek çok özgün çalgı aletine rastlamak mümkündür. Tuva Türklerine özgü geleneksel bir çalgı aleti olan doşpuluur (İki telli, parmakla çalınan, ağaç veya deri göğüslü, perdesiz halk çalgısı) yer almaktadır. Bu çalgı ahşap kasnağın gövdesine keçi derisi gerilerek yapılmaktadır. Doşpuluur, Tuva'nın sevilen çalgılarından bir tanesidir." diye konuştu.

"Türk yaylı çalgılarının atası olarak düşünülen ıklığ dikkati çekiyor"

Karaoğlu, sergide dikkati çeken çalgılardan birisinin de Türk yaylı çalgılarının atası olarak düşünülen ıklığ olduğunu söyledi.

Yörük Türkmen kültürünün en önemli çalgılarından olan ıklığın tekne kısmının su kabağından yapıldığını dile getiren Karaoğlu, şunları kaydetti:

"Orta Asya kökenli olan çalgının günümüzde aktif olarak kullanıldığı söylenemez. Yani neredeyse tamamıyla unutulan bir Türk çalgısı olduğu ifade edilebilir. Bu bölümde yer alan çalgılar arasında, tek kamış gövdeli olanlar 'sipsi', çift kamış gövdeli olanlar ise 'zambır' olarak adlandırılmaktadır. Sipsi, özelikle Ege ve Batı Akdeniz'de yaygın olarak kullanılan bir Türk çalgısı, zambır ise Hatay'ın Yayladağı yöresinde kullanıldığı gözlemlenen başka bir Türk çalgısıdır. Beş deliğe sahip olan ve iki örneğini gördüğümüz bu nefesli çalgıların, çığırtma adıyla anıldığını ve kartal kemiğinden yapıldığı bilinmektedir. Bazı yörelerde bu çalgıya doğrudan kemik düdük adı da verilmektedir. Türk çalgılarından biri olduğu düşünülen bu çalgı, dil kamış sistemi bulunmayan doğrudan üflemeli bir yapıya sahip olup günümüzde büyük ölçüde unutulmuş ya da kullanım dışı kalmıştır. Orta kısımda yer alan çalgıya bakıldığında ise Hakas Türklerinin çalgısı Hakas pırgı çalgısına benzetilerek yapıldığı söylenebilir. Pırgı avda geyik sesini taklit etmek amacıyla kullanılan ve ses değiştirici delikleri olmayan üflemeli bir çalgıdır."

Sergide günümüzde kullanılmayan çalgılar da bulunuyor

Karaoğlu, sergilenen müzik aletleri arasında bulunan ve su kabağından yapılan teknenin göğsüne deri geçirilmesiyle imal edilen eğit isimli yaylı halk çalgısının tarihinin Anadolu Yörük Türkmen kültürüne dayandığını, günümüzde aktif olarak kullanılmadığını söyledi.

Sergilenen bazı müzik aletlerinin çalgı yapımcıları tarafından yakın tarihte deneme amacıyla üretildiğinin de tahmin edildiğini belirten Karaoğlu, "Yapılan araştırmalara göre kaplumbağa kabuğu kullanılarak yapılmış kemane benzeri bir çalgının 21. yüzyılın başlarında üretilmeye başlandığı ancak günümüzde aktif olarak kullanılmadığı söylenebilir." ifadesini kullandı.

Kaynak: AA