Türkmen Federe Devletinin ayak sesleri Altunköprü'den duyuluyor!
Irak Türkmenlerinin ne yaşadıklarını anlamak için merhum Türkmen Sanatçı Fahrettin Ergeç'in sözlerini yazdığı “Kerkük'ün Zindanı” türküsünü dinleyin. Bana kalırsa en iyi yorumlayan da Cem Karaca.
Kerkük'ün zindanına attılar beni
Mazumlar sürüsüne kattılar beni
Her yanım dağladılar ateşle annem
Ne suçum ne gühanım yaktılar beni
Türkmen obalarından göçen anneler
Ne yuvalar kaldı ne de haneler
Gök kubbeyi sarsar mazlum feryadım
Elbette bir gün güler bize seneler bize seneler
Altunköprü direnişin merkezi ve miladıdır!..
28 Mart 1991’de Saddam Hüseyin yönetimindeki Irak ordusu, Kerkük ile Erbil arasında bulunan Altunköprü kasabasında büyük bir katliam gerçekleştirdi. Aralarında çocukların ve yaşlıların da bulunduğu 135 Türkmen infaz edildi. Bu trajedi, Irak Türkmenlerinin hafızasında derin izler bıraktı.
Aradan geçen yıllara rağmen Türkmenler sistematik dışlanmaya maruz kaldı. Son olarak Altunköprü'de, iki yıldır hiçbir Türkmen’in yönetime dahil edilmemesi nedeniyle halk protestolara başladı. Özellikle, kasabayla ilgisi olmayan Kürt kökenli bir kadının belediye müdürlüğüne atanması büyük tepkiye yol açtı. Kararın kasabanın demografik yapısı göz ardı edilerek alınması, kimlik ve temsiliyet kaygılarını artırdı. Göstericiler, belediye müdürlüğü, ilçe yöneticiliği ve polis şefliği gibi stratejik görevlerden en az birinin Türkmenlere verilmesini talep etti.
Protestolar başladıktan sonra Kerkük-Erbil yolunda barikatlar kuruldu, lastikler yakıldı. Irak Türkmen Cephesi (ITC) ve Birleşik Irak Türkmenleri Cephesi Listesi, eylemlere destek vererek taleplerin meşru olduğunu ve Başbakan Muhammed Şiya es-Sudani’ye iletildiğini belirtti. ITC, adil ve meşru bir ortak yönetim talebinde ısrarcı oldu; Türkmenlerin anayasal haklarına vurgu yaptı. Ayrıca bölgede temel hizmetlerin eksikliği toplumsal istikrarı tehdit eden bir unsur olarak öne çıktı.
Siyasi temsilcilerin yanı sıra, Haşdi Şabi’ye bağlı Türkmen birlikleri ve Bedir Örgütü’ndeki bazı kadrolar da gösterilere destek verdi. Bu, Türkmen toplumundaki farklı siyasi ve askeri yapılar arasında geçici bir dayanışma zemini oluşturdu. Sahada aktif olan Kerkük İl Konseyi üyesi Ahmed Ramzi, Türkmenlerin yönetime katılım talebinin göz ardı edilemeyeceğini ifade etti. Bazı çevrelerin, protestoları seçim yatırımı haline getirme girişimleri ise tepkiyle karşılandı. ITC, bu tür istismarların protestoların değerini zedelememesi gerektiğini vurgulayarak, Muharrem ayının kutsiyetine dikkat çekti.
Stratejik arka plan: Türkmen temsiliyeti ve merkezileşme politikası
Altunköprü’deki son protestolar, yalnızca bir kadro atamasına değil, daha derin bir yapısal soruna işaret ediyor. Irak’ta Kürt ve Arap siyasi bloklarının ağırlığı altında kalan Türkmenler, 2003 sonrası süreçte yönetsel pozisyonlardan dışlandı. Kerkük ve çevresinde atamalarda Kürt-Arap dengesi gözetilirken Türkmenler sistematik biçimde denklem dışında bırakıldı. Ankara da nedense bu fiili duruma göz yumdu.
Bağdat’ın Kerkük üzerindeki kontrolünü artırmaya yönelik politikaları, teknokratik söylemlerle meşrulaştırılsa da sahada “etnik mühendislik” olarak algılanmakta. Bu da Türkmenler için yönetime katılım meselesini bir kimlik ve varlık mücadelesine dönüştürüyor.
Haşdi Şabi içindeki Türkmen unsurlar, özellikle 16. Türkmen Tugayı gibi yapılar, PKK’nın sızma çabalarına karşı Türkiye'nin güvenlik politikalarıyla örtüşen bir hatta pozisyonlanmıştır. Bu unsurlar, sadece mezhebi temelli değil, aynı zamanda jeopolitik bir denge aracı olarak değerlendirilmektedir.
Türkmen toplumu içinde Irak Türkmen Cephesi, Bedir Örgütü'ndeki Türkmenler ve Haşdi Şabi’ye bağlı gruplar bulunmakta; ancak bu çeşitlilik, uzun vadeli ve kurumsal bir temsilin önünde engel teşkil etmektedir. Buna karşın Ahmed Ramzi gibi isimlerin önderliğinde yapılan girişimler, sahadaki savunma refleksini kurumsallaştırma çabası olarak öne çıkmaktadır.
Türkmen tugayları, özellikle Sincar ve Altunköprü gibi bölgelerde PKK’ya karşı net bir duruş sergileyerek hem Türkiye'nin güvenliği hem de Türkmen varlığının korunması için stratejik bir pozisyon aldılar. Bu mücadele, mezhebi farkları aşan bir ulusal bilinç oluşturmaktadır. Sünni Türkmenlerin Türkiye’ye daha yakın bir pozisyon benimsediği; Şii Türkmenlerin ise İran etkisine açık olmalarına rağmen PKK karşıtı çizgide Türkiye ile örtüşen bir tutum aldığı görülmektedir.
Ayrıca Türkmenlerin askeri duruşu, federatif bir yapılanma arayışının da altyapısını oluşturuyor. Türkiye bu yapıyı açıkça desteklemese de, güvenlik öncelikleri doğrultusunda örtülü destek sunmaktadır. Bu durum, Türkmen tugaylarının İran ile olan ilişkilerini dengeleme çabasını da beraberinde getiriyor. İran’ın Suriye'den çekilmeye başlamasıyla birlikte bazı Haşdi Şabi unsurları sahadan düzenli ricat ederken, Türkmen tugayları pozisyonlarını korumuş, PKK’ya karşı direnç göstermiştir.
Bölgesel düzlemde ise Bağdat ve Tahran, ABD'nin bölgede kalıcı varlığı karşısında Türkiye’nin daha aktif bir rol üstlenmesini tercih etmeye başlamıştır. Bu denklemde Haşdi Şabi içindeki Türkmenlerin Türkiye’ye sadakatlerini açıkça ifade etmeleri dikkat çekicidir.
Altunköprü’deki protestolar, Türkmenlerin yalnızca günlük yönetsel kararlar değil, ulusal varlık ve kimlik mücadelesi kapsamında taleplerini ortaya koyduğu bir örnektir. Eğer bu talepler görmezden gelinirse, Kerkük gibi çok etnikli bölgelerde istikrarsızlık daha da derinleşebilir.
Şöyle bir bakıyorum da Bakü, Kıbrıs ve Kerkük’te dikkat çekici gelişmeler yaşanıyor. Suriye ise meçhule giden bir gemi gibi.
.
Ömür Çelikdönmez, dikGAZETE.com
омюр челикдёнмез, Дикгазете
Seçilmis Kaynakça
https://www.basnews.com/en/babat/887956
https://www.rudaw.net/turkish/kurdistan/300620257
https://ninanews.com/Website/News/Details?key=1238354
https://www.rudaw.net/english/middleeast/iraq/30062025
https://en.964media.com/37569/?utm_source=chatgpt.com
https://www.refworld.org/reference/countryrep/mrgi/2017/en/104959
https://turkmenelitv.com/yazilar/irak-turkmen-cephesinden-altunkoprude
https://www.sondakika.com/3-sayfa/haber-turkmenler-altunkopru-belediyesi-ni-basti-18804358/
https://www.konuyorum.com/2024/12/24/sii-turkmen-milis-gucu-hasdi-sabi-kuzey-iraka-cekiliyor/.html
https://www.aa.com.tr/en/middle-east/28-years-on-iraqs-kirkuk-remembers-turkmen-massacre/1431890
https://www.qha.com.tr/turk-dunyasi/irak-turkmen-cephesinden-kerkuk-teki-skandala-iliskin-basin-aciklamasi-502962
https://turkmenelitv.com/yazilar/suriye-turkmenlerinden-altunkoprudeki-gelismelere-tepki-turkmenlerin-dislanmasi-kabul-edilemez
https://www.haberkenti.com/altunkoprudeki-turkmenler-yeni-belediye-muduru-atamasi-ve-idari-dislanma-nedeniyle-protesto-duzenledi-550047?