Tayland ve Kamboçya arasındaki sınır çatışmasının perde arkası
Savaşın ateşi bu kez Güneydoğu Asya'ya sıçradı. 2025'in ilk aylarında dünya genelinde pek çok karmaşık gelişme yaşandı. Orta Doğu’da İran-İsrail ve Pakistan-Hindistan çatışmaları sürerken, Tayland ile Kamboçya arasında da sınır gerginliği silahlı çatışmaya dönüştü. Çatışma, 24 Temmuz sabahı Ta Moan Thom Tapınağı yakınlarında başladı ve kısa sürede sınırın diğer bölgelerine yayıldı.
Sadece beş gün süren bu şiddetli karşılaşmada her iki taraf da F-16 savaş uçakları, BM-21 Grad roketatarları ve insansız hava araçları gibi modern silahlarını seferber etti. Sonuç olarak, can kayıpları ve ciddi maddi hasar meydana geldi. Peki, bu "yıldırım çatışması"nın arkasında yatan sebepler nelerdi? Bu kadar sert kararları tetikleyen iç ve dış etkenler ne olabilir?
Güneydoğu Asya’daki güçlü aileler ve siyasi ilişkiler...
Tayland siyaseti, Thaksin Shinawatra dönemiyle yeni bir evreye girmiştir. Thaksin ile Kamboçya’nın eski başbakanı Hun Sen arasında güçlü ve kişisel bir dostluk gelişmiştir. Thaksin, Hun Sen’e iş yapmayı öğretmiş; Hun Sen ise sürgündeyken Thaksin’i defalarca korumuştur. Bu dostluk, Tayland ve Kamboçya’nın en zengin ve etkili iki ailesinin iş birliğini temsil etmektedir.
-Hun Sen ve oğlu Başbakan Hun Manet
Bugün Kamboçya'nın başbakanı, Hun Sen’in oğlu Hun Manet’tir. Tayland tarafında ise çatışma başlamadan önce başbakanlık görevini, Thaksin’in 37 yaşındaki kızı Paetongtarn yürütüyordu. Thaksin, bölgedeki güçlü siyasetçilerle bağ kurarak sınır ötesi çıkar ilişkileri inşa etmeye çalışıyordu. Bu nedenle Thaksin iktidardayken Tayland'ın politikası Kamboçya yanlısı bir çizgide ilerliyor, muhalefet iktidara geçtiğinde ise Kamboçya karşıtı söylemler güç kazanıyordu. Tayland ordusu ve muhafazakâr kesimler, Thaksin’e karşı içeride Kamboçya karşıtı duyguları bilinçli olarak körüklüyor, onu yabancı ülkelerle iş birliği yapmakla ve vatana ihanetle suçluyorlardı.
Ekonomik ve Jeopolitik dinamikler...
Kamboçya ekonomisi, geri kalmış tarım ve hafif sanayiye dayansa da Çinli yatırımcıların katkısıyla özellikle ABD pazarına yönelik hazır giyim ihracatı önemli bir yer tutmaktadır. Ancak asıl dikkat çeken nokta, sınır bölgelerine kurulan kumarhaneler ve özel ekonomik bölgelerin, çevre ülkeler için bir tehdit haline gelmesidir. Bu bölgeler, hem Hun Sen ailesi hem de ordu ve polis içindeki üst düzey yetkililer için döviz kaynağıdır. Ne var ki bu bölgeler giderek uluslararası dolandırıcılık merkezlerine dönüşmektedir.
Gerilimi tırmandıran telefon görüşmesi...
- Thaksin ve kızı Başbakan Paetongtarn
Mayıs 2025’te Tayland-Kamboçya sınırında küçük çaplı çatışmalar başladı. Paetongtarn liderliğindeki Tayland hükümeti (gerçekte Thaksin’in etkisindeydi) krizi çözmeye çalıştı. Ancak Tayland ordusu, hiçbir zaman hükümetin tam kontrolü altında olmadı. Özellikle 2. Doğu Askeri Bölge Komutanı General Boonsin, açık bir Thaksin karşıtıydı. Boonsin, hükümetin emirlerine karşı gelerek sınıra ağır birlikler konuşlandırdı ve çatışmayı kasıtlı olarak tırmandırdı. Thaksin, Hun Sen’i defalarca geri çekilmesi konusunda ikna etmeye çalıştı. Ancak her geri adım, Tayland ordusunun Hun Sen’i küçük düşürmesiyle sonuçlandı. Bu durum, Hun Sen’de kandırıldığı hissini uyandırdı. 15 Haziran'da yapılan özel bir görüşmede Paetongtarn, Hun Sen’i itidal göstermeye davet etti. Ancak görüşmenin ertesi günü Hun Sen bu konuşmayı kamuoyuyla paylaşarak Paetongtarn’ı zor durumda bıraktı. Paetongtarn kısa süre içinde halkın tepkisiyle karşılaştı ve Anayasa Mahkemesi tarafından görevden alındı.
Askerî hesaplar ve karşılıklı hamleler...
- Tayland ve Kamboçya orduları karşı karşıya geldi
Hun Sen, Tayland'daki Kamboçya yanlısı hükümeti etkisiz bırakmak amacıyla Thaksin ve Paetongtarn’ı sıkıştırdı. Bu durum karşısında Tayland ordusu, Kamboçya’nın sınır ötesi dolandırıcılık merkezlerine ve Hun Sen’in finansal kaynaklarına saldırdı. Thaksin, Hun Sen’i açıkça eleştirirken, Hun Sen ise onu kral karşıtlığıyla suçladı. Bu gerilim, iki ülke arasındaki ilişkileri tarihî bir düşmanlık seviyesine taşıdı.
Temmuz başında sınırda karşılıklı provokasyonlar başladı. Tayland askerleri mayınlara basarak yaralanınca suçlamalar Kamboçya’ya yöneldi. Kısa süre sonra her iki tarafın da İHA'lar ve ağır silahlarla çatışmaya girdiği bildirildi.
Sıcak çatışma...
- İki ülke arasında çatışmanın çıktığı bölge
Çatışmaların patlak vermesiyle Kamboçya ordusu Grad roketleriyle altı noktadan Tayland topraklarına saldırdı. Kamboçya piyadeleri, Tayland'ın kontrolündeki tartışmalı iki tapınağı ele geçirdi. Tayland ise F-16 savaş uçaklarıyla karşı saldırıya geçti, Kamboçya’ya ait iki komuta merkezini imha etti ve cephe yollarını kesti. Bu çatışma, bir gün içinde büyük çaplı bir savaşa dönüştü. 2008 Preah Vihear Tapınağı çatışmasının da ötesine geçerek, bölgedeki en büyük savaşlardan biri haline geldi.
Sonuç ve diplomasinin rolü...
Her iki lider de iç krizleri örtmek için dış politikaya yöneldi. Kamboçya, bu çatışmaya oldukça hazırlıklıydı ve Tayland üzerindeki stratejik baskıyı kırmak istiyordu. Öte yandan, Tayland ordusunun kendi iç siyasi çıkarları doğrultusunda hareket ettiği açıktı. Kamboçya geçmişte, 2008’de Preah Vihear Tapınağı’nı işgal ederek diplomatik zafer kazanmıştı. O dönem Vietnam'dan ciddi destek alan Kamboçya, bugün aynı Vietnam’a karşı saygısız açıklamalarda bulunmakta. Bu tutum, Hun Sen'in Vietnam’a karşı nankörlükle suçlanmasına yol açtı.
Hun Sen bu çatışmayı hem milliyetçi bir kampanya hem de oğlu Hun Manet'in liderlik profilini parlatma fırsatı olarak değerlendirdi. Ayrıca askerî hizmet yasasını kullanarak muhalefeti bastırmayı hedefledi. Bu nedenle Kamboçya, çatışmayı iç istikrarı sağlamak adına bir fırsat olarak gördü.
Diplomatik girişimler ve ateşkes...
Savaşın kontrol dışı bir hal almasıyla birlikte ASEAN devreye girdi. Malezya’nın arabuluculuğunda Manila’da yapılan ateşkes anlaşması, ASEAN için diplomatik bir başarı sayıldı. Ancak gerçek ateşkesi sağlayan, ABD ve Çin’in doğrudan müdahaleleri oldu.
Özellikle ABD Başkanı Donald Trump’ın taraflarla yürüttüğü telefon diplomasisi, ateşkesin önünü açtı. ASEAN ülkeleri ise tarihsel olarak ateşkes anlaşmalarının sürdürülebilirliğine güven duymamaktadır. Nitekim bu anlaşmanın da uzun vadede ne kadar işe yarayacağı belirsizliğini koruyor.
.
Ünver Sel, dikGAZETE.com
-Kırım Tatar Kültür Dernekleri Federasyonu (KTDF) Genel Başkanı, Kırım Kalkınma Vakfı Başkanı, Uluslararası Kırım Dostları Derneği Başkanı, Uluslararası Rusofili Hareketi Kurucu ve İcra Kurulu Üyesi, Nogay Kalkınma ve Kültür Vakfı Mütevelli Heyeti Başkanı, Vietnam Eğitim ve Dostluk Derneği kurucu üyesi-