Yaşlanan toplumlarda sosyal güvenlik modelleri çeşitlilik gösteriyor

İstanbul

Birleşmiş Milletler Ekonomik ve Sosyal İşler Departmanı (UN DESA) Nüfus Bölümü tarafından geçen yıl yayımlanan Dünya Nüfus Tahminleri 2024 raporuna göre, 2070'lerin sonunda dünya genelinde 65 yaş üstü nüfusun 2,2 milyara ulaşarak 18 yaş altı çocukların sayısını geçmesi bekleniyor. Ayrıca 2030'ların ortasında 80 yaş ve üzerindekilerin sayısının 1 yaş altı bebeklerden fazla olacağı öngörülüyor.

Genç nüfuslu ülkelerde bile yaşlı nüfusunun hızla artmasının tahmin edildiği bir durumda, sağlık sistemlerinin güçlendirilmesi ve sosyal güvenlik sistemlerinin sürdürülebilirliğinin geliştirilmesi zorunluluk haline gelecek.

1 Ekim Dünya Yaşlılar Günü dolayısıyla UN DESA internet sitesinde yer alan veri portalından derlenen bilgilere göre, nüfusu 1 milyonun üzerinde olan ülkelerde 65 yaş ve üzeri nüfusun toplam nüfus içindeki payı 2050'de 2025'e kıyasla artış kaydedecek.

Buna göre, 2025 sonunda Japonya'da yaşlı nüfusun toplam nüfusa oranı yaklaşık yüzde 30 olurken, bu ülke en yüksek yaşlı nüfus oranına sahip olacak. Aynı dönemde Porto Riko, İtalya, Portekiz, Yunanistan ve Finlandiya'da bu oran yüzde 24–25 civarında seyrederken, Almanya, Hong Kong, Hırvatistan ve Sırbistan yüzde 23'ün üzerindeki oranlarla öne çıkacak.

Öte yandan, 2050'ye ilişkin tahminler, sıralamadaki yer değişimleri ve oranlardaki artışlarla dikkati çekiyor.

UN DESA öngörülerine göre, bu dönemde Hong Kong yaşlı nüfus oranının yaşlı nüfusa oranı açısından yüzde 46,4 ile listenin ilk sırasına yerleşecek. Bunu, Güney Kore yüzde 39,7, Tayvan yüzde 38,7, Japonya yüzde 37,5 ve Porto Riko yüzde 37 ile takip edecek. İtalya, İspanya, Yunanistan, Bosna Hersek ve Portekiz de yüzde 33-37 bandındaki oranlarla ilk 10'da yer alacak.

Türkiye'deki yaşlı nüfus oranının ise 2025'teki yüzde 10,6 seviyesinden 2050'de yüzde 22,1'e yükseleceği öngörülüyor.

Dünyada yaşlı nüfus oranındaki bu artış, ülkelerin sosyal güvenlik ve emeklilik yapıları için önem taşıyor. Bu çerçevede dünyanın en yüksek yaşlı nüfus oranına sahip ülkelerinden olan Japonya öne çıkıyor.

Japonya

Uluslararası Sosyal Güvenlik Teşkilatının (ISSA) yayımladığı ülke profili raporlarına göre, Japonya'da sosyal güvenlik sistemi iki temel ayağa dayanıyor. Ülkede uygulanan ulusal emeklilik programı, 40 yıl prim ödeyenlere 65 yaşında sabit aylık sağlıyor.

Çalışanlara yönelik ayrı bir sistem ise en az 10 yıl prim ödenmesi şartıyla kazanca bağlı maaş sunuyor. Emekliliğin 70 yaşına kadar ertelenmesi maaşı artırırken, eşi veya çocuğu olanlara ek ödemeler yapılabiliyor.

Yaşlılara yönelik sağlık hizmeti, 75 yaş üstündekiler ile 65 yaşından büyük engelli bireyleri kapsıyor. Hastalar gelir durumuna göre sağlık giderlerinin yüzde 10 ila 30'unu karşılıyor. Uzun süreli bakım hizmeti ise evde destek, gündüz merkezleri ve yatılı bakım sağlıyor. Bu hizmetlerde de katkı payı yüzde 10 ile yüzde 30 arasında değişiyor.

İtalya

Yaşlı nüfus oranıyla Avrupa'da öne çıkan İtalya'da emeklilik sistemi de katkıya dayalı hesaplama yöntemiyle işlerken, yaşlılık aylığı 67 yaşında ve en az 20 yıl prim ödemesiyle bağlanıyor. Emekli maaşları her yıl yaşam maliyetindeki değişime göre güncelleniyor. Ödemeler aylık yapılırken, aralıkta ilave 13'üncü taksit ödeniyor.

Düşük gelirli emekliler, 70 yaşından sonra gelir testine tabi olmak kaydıyla ek destek alabilirken, prim gün sayısına bağlı olarak bazı sigortalılar için bu destek 65 yaşından itibaren mümkün olabiliyor. Ayrıca düşük gelirli 67 yaş üstü kişilere gelir tespitine dayalı yaşlılık sosyal yardımı sağlanıyor. Bu yardım, 70 yaşından sonra daha yüksek tutarda uygulanıyor.

İtalya'da ulusal sağlık sistemi, ülkede yasal olarak ikamet eden her bireye sağlık hizmeti sunuyor. Uzun süreli bakım kapsamında ise malullük aylığına veya tazminat ödemelerine ek olarak, ihtiyacı olan kişilere sürekli bakım ödeneği sağlanıyor.

Ayrıca, ülkede yasal emeklilik yaşının 2027'ye kadar 67'de sabit kalacağı, yaşam süresindeki artışla bağlantılı olarak 2050'de 69 yaş 9 aya çıkarılacağı belirtiliyor.

Hong Kong

2050'de en yüksek yaşlı nüfus oranına sahip olması beklenen Hong Kong, çok katmanlı sosyal güvenlik sistemiyle dikkati çekiyor. Sistem, ödenekler, gelir testine dayalı yardımlar, zorunlu mesleki emeklilik fonları, uzun süreli bakım hizmetleri ve aile desteklerinden oluşuyor.

Sosyal güvenlik ödeneği kapsamındaki yaşlılık ödeneği, 70 yaşını dolduran ve en az 7 yıl orada ikamet etmiş olanlara sabit aylık sağlıyor. Aynı kapsamda yer alan yaşlılık yaşam ödeneği ise 65 yaşından itibaren, gelir ve varlık testine bağlı olarak temel veya daha yüksek tutarda ödeniyor. Bununla birlikte, kapsamlı sosyal güvenlik yardımı programı, 65 yaş üstüne gelirle orantılı kademeli destek veriyor.

Yaşlılara yönelik ödemelerin diğer ayağını, 65 yaşından itibaren erişilebilen zorunlu mesleki emeklilik fonları oluşturuyor. Tanımlı katkı sistemine dayalı bu fonlar, çalışan ve işveren katkılarının birikimiyle oluşuyor. Hong Kong'daki bu fonlar özel sektörce işletiliyor ve bazı ülkelerde kamu tarafından yönetilen ulusal fonlardan farklı işliyor.

Yaşlılara yönelik bakım hizmetleri de Hong Kong'daki sistemin bir parçası olarak öne çıkarken, ülkede aile ve hane destekleri kapsamında uzun vadeli ödenekler, toplumda yaşam desteği, bakım için katkı ve istihdama katılımı destekleyici yardımlar sağlanıyor.

UN DESA verilerine göre 2025 ve 2050 yıllarında nüfusu 1 milyonun üzerinde olan ülkelerde 65 yaş üstü nüfusun toplam nüfus içindeki oranları şöyle:

Kaynak: AA

.

dikGAZETE.com