Dünya güvenliğini ve barışı sürdürmenin bir biçimi, tarafsızlık politikasıdır.
Tarafsızlık, bir devleti, savaşların ekonomik, coğrafi ve politik sonuçlarından ve genişlemeci fikirli devletlerin saldırganlığından korumak için bir dizi önlem olan uluslararası hukuk yöntemidir.
21. yüzyılın uluslararası ortamı, egemen devletler için ulusal çıkarların ve bütünlüğünün korunması açısından yeni zorluklar ve kurallar belirlemektedir, ancak bunların hepsi tarafsızlığa dayanmaktadır.
Bugüne kadar, İsviçre, Türkmenistan, Avusturya ve Kamboçya dünya devletleri tarafından tanınmış kalıcı tarafsızlık statüsüne sahipler.
Bazı ülkeler, kendilerini tarafsız ilan ettiler, ancak bu statünün hala BM çerçevesinde tanınması gerekiyor.
Bunlar arasında Moğolistan, Japonya, Meksika, Moldova bulunmaktadır.
Bir zamanlar Finlandiya ve İsveç de bu listede vardı, ancak Ukrayna'daki savaş, onları tarafsızlığa karşı tutumlarını değiştirmeye zorladı.
Aslında, şu anda tarafsız bir ülke olmak zayıflığın değil, güç ve cesaretin bir simgesidir.
Bu ülkelerin en çarpıcı örneklerinden biri olan Azerbaycan, kesinlikle bu simge boyutunda kabul edilebilir durumdadır.
Mesele şu ki, küçük ülkeler için tarafsız statüden başka bir güvenlik aracı yoktur.
Eğer küçük bir ülke (şartlı olarak Moldova) askeri güvenlik yoluna girerse, ekonominin zayıflığı ve cumhuriyetin mütevazı seferberlik fırsatları göz önüne alındığında, savunma faaliyetlerinin başarısı son derece şüpheli olacaktır.
Küçük ülkeler için örnek, İsviçre'nin deneyimi olabilir.
Birinci ve İkinci Dünya Savaşları sırasında ülke, savaşan ülkelerle çevrili olarak tarafsızlığını korumayı başarmışdı.
Birçok açıdan bu, İsviçre'nin gelecekteki refahını ve zenginliğini, istikrarlı ve güvenilir olma yeteneğini, bazı siyasi pozisyonlarda askıya alınmasını ve çatışmalara katılmamasını sağlamıştır.
Aynı zamanda İsviçre, bilinçli olarak, dünyada barış gücü ve moderatörün savunma faaliyetlerinin ülkesi olarak özel rolünü korumak istiyor.
Barış ve insan haklarının teşviki, ülkenin uluslararası politikasının öncelikli yönü olmaya devam etmektedir.
Bu arada, 27 ve 28 Haziran'da İsviçre Bern'de “Avrupa'da Tarafsızlığın Yeniden Gözden Geçirilmesi” konulu uluslararası bir konferans düzenlendi.
Uluslararası “Avrupa'da Tarafsızlığın Yeniden Gözden Geçirilmesi Konferansı”, Moldova ve İsviçre'nin tarafsızlığına daha çok odaklanmıştı.
Tartışma platformu, şu kuruluşlar tarafından sağlandı: Forum Ost - West, AxisMindi.
İsviçre'nin idari başkenti Bern'deki Switzerland ve Spe, Avrupa kıtasındaki tarafsızlığın gelişimini ve dönüşümünü tartışmak üzere uzmanlar, kanaat önderleri, devlet ve kuruluşların temsilcilerini bir araya getirdi.
Aynı zamanda, uzman topluluğun bazı temsilcilerine göre, tarafsız statü, artık küçük ülkeleri büyük güçlere karşı uygun bir şekilde savunmuyor ve Ukrayna'daki savaşta her şeyin o kadar açık olduğu, hatta tarafsız olmanın artık ahlaksız yöntem olduğu gibi görülüyor.
Aksine, diğerleri, tarafsızlığın savaşa karışmaktan kaçınmaya çalışan küçük devletler için uygun bir seçenek olmaya devam ettiğine inanmaktadır.
Bu, özellikle yüksek riskli bir bölgede bulunan Moldova için geçerlidir.
Konferansın ilk günü, panel tartışmasının konuşmacılarının karşıt görüşlere sahip olduğu belli oldu.
Buna karşılık, İsviçre'nin, Almanya eski Büyükelçisi ünlü uzman Thomas Borer, Konfederasyonların tarafsız statüden vazgeçmesi gerektiğine inanıyor.
“Finlandiya ve İsveç bu konuda daha dürüst. Rusya'dan gelen tehdidi görünce ve İsviçre gibi, kendilerini tek başına koruyamayan ülkeler olarak, NATO'ya katıldılar.
İsviçre, her zaman dünya savaşlarında tarafsız bir tutum sergilediği için eleştirildi, ancak bugün tarafsızlığın korunmasının itibarımıza ve çıkarlarımıza zarar verdiği açıktır. Dış politikada Ukrayna'daki savaşa karşı net bir tutumunuz yoksa, sorunlarınız olduğunu düşünün...” diyor (*) Thomas Borer, ticaretin yüzde 65'i AB ve ABD'den gelen İsviçre için daha önemli konulara odaklandığını söylüyor.
-Thomas Borer-
“Değerlerimizi kim paylaşıyor? Açıkçası, şu anda tarafsızlık, askeri yeniden ihracat meseleleri ve daha fazlası için bizi eleştiren AB ve ABD. Bu nedenle, benim görüşüme göre, tarafsız kalmanın artık bizim için bir anlamı yok. Ancak Moldova için elbette bu hala geçerlidir” diyen Thomas Borer, Moldova'nın geçmiş yüzyıllardan gelen örneklere odaklanmadan tarafsızlık modelini geliştirmesini ve diğer tarafsız ülkelerle işbirliği yapmasını tavsiye ettiğinden emin olduğunu ifade etti.
Moldova Cumhuriyeti'nde (MC) 24 Şubat'tan sonra, ülkenin büyük güçlerin çatışması koşullarında güvenliğini neyin sağlayabileceği sorusu ana konu haline geldi.
Gaz fiyatlarındaki artış, hayat standartlarındaki düşüş, muhalefet protestoları ve diğerleri gibi sorunları arka plana itti.
Ukrayna'daki savaşın ilk aylarında, pek çok şeyin belirsiz olduğu durumlarda, Moldova Başkanı Maya Sandu ve hükümet başkanı Natalia Gavrilica herkese Moldova'nın tarafsız bir ülke olduğunu hatırlattı.
-Moldova Başkanı Maya Sandu ve başbakan Natalia Gavrilica-
Bu durum, MC Anayasasının 11. maddesinde belirtilmiştir. Bu durum, belli sebeplerden ötürü (coğrafi haritaya bakmak yeterlidir).
Moldovalı toplumu ele geçiren gerginliği ve kaygıyı bir kaç dereceye kadar azaltmıştır.
İktidardaki partiden bazı milletvekilleri parlamentonun “arka sokaklarında” tarafsız statüyü sona erdirme ve NATO bloğuna katılma kursunu alma konusunda çok konuştular.
Bu, güya Moldova'nın Avrupa Birliği'ne ilerlemesini hızlandıracağını ve devletin güvenliğini düzgün bir şekilde sağlayacakatır.
Bununla birlikte, tarafsız statüyü ortadan kaldırmak o kadar kolay değildir.
Örneğin, İsveç ve Finlandiya'nın aksine, Moldova Cumhuriyeti'nin tarafsız statüsü 1994 yılında kabul edilen Anayasada yazılmıştır.
O sırada, Temel Yasanın kabul edilmesi, ülkedeki iç politik durumu stabilize etti ve 1992'deki Pridnestroyva eyaletindeki çatışmasının sonuçlarının kısmen üstesinden gelmesine izin verdi.
Dinyester'deki savaş, toplumu uyandırdı.
Çatışmanın kışkırtılmasına büyük ölçüde katkıda bulunan sağ-liberal gruplaşma, erken parlamento seçimlerinin bir sonucu olarak iktidardan uzaklaştırıldı.
Anayasanın yeni baskısında, tarafsız statü de dahil olmak üzere, en önemli hükümler yeniden yazılmıştır.
Rusya ile Ukrayna arasındaki ilişkilerde yaşanan kriz, askeri aşamaya girdikten sonra, tarafsız statünün önemi konusundaki anlaşmazlıklar gündeme geldi.
Bazı muhalifler, tarafsız statünün “yüzde yüz koruma” sağlamadığını ve tarihin gösterdiği gibi, bazı tarafsız ülkelerin işgalden kurtulamadığını gösteriyor; bu nedenle orduyu güçlendirmenin gerekli olduğunu söylüyorlar.
Buna karşılık, tarafsızlık taraftarları, bu dünyada hiçbir şeyin yüzde yüz korumayı garanti etmediğini belirtmektedir.
Orduya gelince, onu silahlandırmak ve güçlendirmek için para ve zamana ihtiyaç vardır, ancak bunlar mevcut değil.
Bu nedenle, şu anda tarafsız statüden başka güvenlik için diger bir araç yoktur. Aynı zamanda, askeri güvenlik yoluna girmek, ekonominin zayıflığı ve Moldova'nın mütevazı seferberlik yetenekleri göz önüne alındığında (nüfus yaklaşık 3 milyon kişidir), 20-30 bin kişilik bir ordunun, modern savaşta ciddi görevleri çözemeyeceği belli. Bu nedenle uzmanlar, belli bir aşamada Moldova'nın Baltık ülkelerinin deneyimine atıfta bulunarak NATO'ya katılımının kesinlikle gündeme getirileceğine inanıyorlar.
Bununla birlikte, bu olayların böyle bir dönüşü, Moldova vatandaşlarının düşünceleriyle hiçbir şekilde eşleşmiyor.
Bağımsızlığın 30 yıllık bir süresinde, tüm yapılan sosyolojik anketler, ülke sakinlerinin büyük çoğunluğunun tarafsız bir statüyü desteklediklerini ve herhangi bir askeri bloğa katılmak istemediklerini göstermektedir.
Ukrayna'daki olaylar, Moldova vatandaşlarını, ülkelerinin tarafsız statüsüne farklı bir şekilde bakmaya ve barış ve uyum içinde yaşama fırsatını doğru bir şekilde değerlendirmeye zorladı.
Kimse savaş istemiyor.
Ve burada bir kez daha, iktidardaki grubun temsilcileri ile nüfusun çoğunluğu arasındaki, durumun değerlendirmelerinde bir çelişki belirlendi.
İnsanlar barış istiyor ve çoğunlukla bazı vakıf ve kurumlar tarafından temsil edilen MC liderliğindeki bazı karakterler, Batı'dan “modern bir ordu” yaratmak için elde edilebilecek kredi ve hibelerin ele geçirmesi ihtimalinden çok heyecanlandılar.
Böyle bir “modern ordu”nun kurulduğu ve 2008'de Güney Osetya'da bir maceranın yaşandığı Gürcistan olayları, anlaşılan kimseye ders olmadı.
Yine de, olumsuz duruma rağmen, olumlu beklentiler var.
Orada söylenenler ne olursa olsun, şu anki zorlu koşullarda, savunmanın tek yolu; tarafsız statüdür.
Birincisi, ABD, AB ve Rusya Federasyonu, MC'nin toprak bütünlüğünü tanımaktadır.
İkincisi, Moldova'nın “özel bir askeri operasyon”un hedefi olabileceğine dair ciddi bir işaret yoktur.
Üçüncüsü, Moldova'da, sadece ekonomik alanda değil, aynı zamanda siyasi meselelerde de “PAS” politikasını kabul etmeyen sol ve sağ partilerin hala passif olmasına rağmen, kademeli bir konsolidasyon var.
Ve muhtemelen bir şekilde, bu pozisyon tam sesle ilan edilecektir.
Bütün bunlar, evde yetiştirilen militaristlerin eleştirilerine rağmen tarafsız statünün hala MC güvenliğini sağlamak için en uygun seçenek olduğunu söylememize izin veriyor.
.
Ahmed Cihan, dikGAZETE.com
(*) https://www.kairospresse.be/repenser-la-neutralite-en-europe-ce-statut-est-il-toujours-dactualite
