1300 YAŞINDAKİ CAMİ… ÇİN’İN İLK CAMİSİ - Xİ’AN ULU CAMİ…
西安
Xi’an - Shaanxi, ÇİN
Merhaba, arkadaşlar! Epeyce bir zaman oldu sizinle bir şeyler paylaşamadım. Bu yazıda size bir önceki “Tang Paradise: Tam 1300 yıl boyunca 4 meşhur Çin Hanedanın kraliyet bağı oldu!” başlığı altındaki yazımda (*) bahsettiğim cami hakkında konuşacağım ve tabii ki fotoğrafları aksatmayacağım.
Sabah saat 9’da yola düştüm. Camiye varmak için en kısa yol metrodur. Cami, yaşadığım yerden neredeyse 1 buçuk saat uzaklıkta. Xi’an’ın tam merkezinde, Müslüman caddesindedir.
Bu cami, Müslüman Mahallesi'nin kalbi ve Çin'in bir bütün olarak ilk camisi olarak kabul edilen Xi'an Ulu Camisi’dir. MS 742'de, yani 13 yüzyıl önce, Tang Hanedanlığı döneminde efsaneye göre, donanma amirali ve güçlü bir Müslüman ailenin oğlu olan Cheng Ho, Çin Denizi'ni korsanlardan temizlediği bilinen bir Hacı tarafından inşa edilmiştir.
Tang Hanedanlığı’ndan sonra, Song, Yuan, Ming ve Qing hanedanları tarafından korunup yenilenmiştir.
Ve 1985'te UNESCO Dünya İslam Mirası listesine dahil edilen bu cami günümüze kadar korundu.
Araplar, binlerce yıldır Çin ile sürekli ticaret yollarını sürdürdüler.
Bu eski aşinalık göz önüne alındığında, ilk Müslüman Araplar, MS 7 yüzyılda ortaya çıktı. Hazreti Muhammed’in (S.a.s) vefatından kısa bir süre sonra Müslümanların Çin'e gelmeleri şaşırtıcı değildir.
Bununla birlikte, Çin'de çalışan Arap tüccarlarının sayısı nispeten küçüktü. 13 yüzyıla kadar, Çin İmparatoru Kubilay Han'ın mülklerini batıya doğru genişlettiği zamana kadar, çok sayıda Müslüman, zorla Çin'e asker ve zanaatkar olarak yerleştirildi. Orta Asya Müslümanlarının çoğu, kültürel mirasını koruyorlardı, lakin Çinlilerle yavaş yavaş karıştılar ve “Hui halkı” isimli bir halk oluşturdular. Şimdiye kadar sayıları 60 bin kişiyi aştı.
Bu cami aynı zamanda İslam dünyasında kubbeleri ve minareleri olmayan ilk camidir.
Onların yerine Ming Hanedanı’nın mimarisini yansıtan pagodalar (yani ters çatılar) yer alıyor.
Neredeyse tamamen Çin Budist Tapınağı tarzında inşa edilmiş, Allah'ın 99 ismini ve Kur'an-ı Kerim'den ayetleri yansıtan, Arap hat yazıtları ve süslemeleri hariç.
Cami, 48 metre genişliğinde, 248 metre uzunluğunda ve 13 bin metrekarelik bir alana sahiptir.
5 verandadan oluşmaktadır. Bununla birlikte, tipik bir Budist tapınağından farklı olarak, caminin büyük ekseni Mekke'ye bakarken doğudan batıya yöneliktir.
Her ‘köşk’ün kapıları, verandalar, batı ucunda bulunan namaz salonuna açılmaktadır.
İlk avluda önünüzde kocaman eski bir ahşap kemer var.
Bu kemer, kil tuğla oymalarıyla süslenmiştir.
Özel eğimli, katmanlı ve camlı çatıları var, bu yüzden çok etkileyicidirler.
Kemer, 17 yüzyılın başlarında inşa edilmiş ve 390 yıldan fazla bir süreden bu yana yerinde duruyor.
Kemerin her iki tarafında, Ming ve Qing hanedanlarından kalma antika mobilyalara sahip birkaç yan ev bulunmaktadır.
İkinci avlunun ortasındaki beş odalı salondan, dört sütun tarafından desteklenen üç adet birbirine bağlı taş anma geçidi vardır.
Ana kapının üst kısmında Çin kaligrafisiyle yazılmış bir isim var. Orada, "Göklerin yargısı" yazıyor.
Her iki taraftaki iki geçit kapısının etrafında oyulmuş taş çitler vardır.
Her ikisinde de Ming ve Qing hanedanları döneminde imparatorun emriyle caminin onarılmasına dair yazıtlar vardır.
Arka tarafta, sırasıyla iki ünlü hattat tarafından yazılan birkaç büyük Çince karakter de vardır.
Bu kanatlar, bugün Çin'deki en iyi sanat eserlerinden olarak kabul ediliyor.
Üçüncü avludaki imparatorluk salonu, caminin en eski binasıdır.
Arapça yazıtlı "ay işareti" adı verilen bir taş parçası var.
Ölen ünlü imam tarafından yazılmıştır ve Müslüman takvimine (Hicri Takvim) göre hesaplama yöntemiyle ilişkilendirilmiştir.
Şimdi bu taş levha, Shaanxi eyaletindeki Müslümanlığın gelişimi hakkında çok değerli bir tarihi belgedir.
Avlunun merkezinde, "iç gözlem kulesi" ya da tüm caminin en yüksek binası olan ve Müslümanları ibadete çağıran kendi kendine tecrit Kulesi (Minare) duruyor. ‘Kule’, uzun ve sağlamdır, 2 katlı, üç katlı ve sekizgen bir çatıya sahiptir, bu da onu çok prestijli kılar.
Minarenin güney tarafında resmi resepsiyonlar salonu, kuzeyde ise Ming Hanedanlığı'nın Kur’an’ı Kerim’in el yazması bir nüshasını ve Qing Hanedanlığı'nın Mekke haritasını barındıran konferans salonu bulunmaktadır.
Güzel tuğla oymacılığı ile süslenmiş 3 bağlantı kapısının ardında ziyaretçilerin göreceği ilk şey "Tek Tanrı'nın Köşkü”dür.
Bu, geleneksel Çin kemeri ve pavyonun bir karışımı ile tamamen özel bir yapıdır.
Pavyon, ortadaki ana gövde gibi yukarı doğru eğimli çıkıntılı altıgen bir çatıdır.
Her iki taraf da üçgen şeklindedir ve kemerler gibi yukarı doğru bükülür.
Bu mimari anıt, kanatlarını açan ve uçmaya hazır olan güzel bir Anka kuşuna benziyor.
Çok gerçekçi olduğu için buna ‘Phoenix Pavyonu’ da denir.
Çatının altında oyulmuş ejderhalar asılır. "Tek Tanrı" yazısı, üst düzey bir Ming Hanedanı yetkilisi tarafından yazılmıştır.
Pavyonun her iki tarafında da birkaç yan ev bulunmaktadır. Güneydekiler, özellikle ardışık hanedanların imparatorlarının kararnamelerini ilan etmeye gelen yetkilileri ve generalleri kabul etmek için inşa edilmişlerdir.
Günümüzde bu evlerde, Ming ve Qing hanedanlarının tarihi ve kültürel kalıntılarının birçoğu sergileniyor; örneğin, balık kemiğiyle süslenmiş 12 ahşap parçadan oluşan güzel bir ahşap ekran, birkaç eski masa, sandalye, Çin tablosu vb. Kuzey evlerinde artık eski taş güneş saati ve Tang dönemi camii ve diğer hanedanlarla ilgili önemli yazıtlara sahip birkaç taş plaket bulunmaktadır.
Merdivenlerden geniş bir platformaya çıktığınızda size muhteşem bir ibadet salonu açılacaktır.
Devasa saçaklara ve kafeslere sahip çatıları, mavi sırlı fayanslarla kaplıdır ve tavanlara 600'den fazla ayet oyularak işlenmiştir, bunların 30'u Çince, geri kalanı ise Arapçadır. Bu eşsiz yazılar, dünyanın dört bir yanındaki diğer camilerde nadiren görülebilen gerçekten şaşırtıcı sanat eserleridir.
Salon, aynı anda namaz kılmak için bin kişiye kadar cemaate ev sahipliği yapabilir.
Gayrimüslimler ve turistler bu salona giremezler. Caminin yanlarında ayrıca erkekler ve kadınlar için ayrı namaz salonları bulunmaktadır.
Ancak burada gördüğüm Türkiye ve Azerbaycan’da pek rastlanmayan ve bana “en ilginç gelen olay”, erkeklerin ve kadınların aynı anda cenaze namazı kılmalarıydı.
İslam, Çin'de 1400 yıldır var olmuştur.
Hui halkı, Hz. Peygamber efendimiz hala hayattayken sahabelerinin onu (İslam’ı) Çin'e getirdiğine inanıyor.
Bu yolda ilerlerken, Çin tarihinin terk edilmiş bir bölümünden geçtim ve sunduğum şu kısa yazı aracılığıyla Ulu Cami'nin ihtişamını sizlere aktarabildiğime inanıyorum.
Benim yürüdüğüm yol, imanın temellerine giden Müslüman nesiller tarafından geçildi.
Tarihin ağırlığını hissederek, Ulu Cami'nin huzurlu vahasından ayrılmak ve dürüst olmak gerekirse, bu güzelliğin ardından, dikGAZETE’deki “Çin’in Xi’an şehri Müslümanların en çok toplandığı ve yaşadığı şehirdir!” (**) başlıklı yazımda bahsettiğim o hareketli Müslüman mahallesine geri dönmek istemiyorum.
.
Ulviyye Nazar, dikGAZETE.com
Not: Fotoğraflar (Ulviyye Nazar) yazı içersine sırayı bozmamak, karışıklık olmaması ve görsellik adına gelişigüzel yerleştirilmiştir.
(*) Tang Paradise: Tam 1300 yıl boyunca 4 meşhur Çin Hanedanın kraliyet bağı oldu!
(**) Çin’in Xi’an şehri Müslümanların en çok toplandığı ve yaşadığı şehirdir!
