Şəxsiyyətin inkişafında sosializasiya konsepsiyasının əhəmiyyəti
BAKI, Azərbaycan
Şəxsiyyətin inkişafı insanın həyatının müxtəlif dövrlərində ətraf mühitlə qarşılıqlı əlaqədə inkişaf edən mürəkkəb bir prosesdir. Bu inkişafı izah edən nəzəriyyələrdən biri sosializasiya konsepsiyasıdır. Sosializasiya, insanın cəmiyyətin tamhüquqlu üzvü kimi formalaşması prosesidir. Bu prosesin əsas məqsədi, fərdin cəmiyyətin gözləntilərinə uyğun davranışları mənimsəməsi və müxtəlif sosial rolları yerinə yetirə bilməsidir. Sosializasiya insanın şəxsi xüsusiyyətlərinin formalaşmasında əsas amillərdən biri hesab olunur. Bu proses müxtəlif mərhələlərə və aspektlərə malikdir ki, onların hər biri fərdin şəxsiyyətinin inkişafında mühüm rol oynayır.
Sosializasiyanın əsas elementləri və amilləri
Şəxsiyyətin inkişafında sosializasiya prosesi, fərdin ətraf mühitlə qarşılıqlı təsirindən meydana gəlir. Bu proses müxtəlif amillərin təsiri ilə formalaşır və bu amillərin birgə təsiri şəxsiyyətin inkişafına yönəlir.
Ailə
Ailə sosializasiyanın ilkin və ən mühüm mərhələsidir. İnsan həyatı ən yaxın sosial çevrə olan ailədə başlayır və burada sosial davranışların, dəyərlərin və normların təməli formalaşır. Ailənin təsiri uşağın şəxsiyyətində uzunmüddətli izlər buraxır. Ailədə alınan tərbiyə, fərdin gələcək münasibətlərini, davranışlarını və ətraf mühitə münasibətini müəyyən edir.
Məktəb
Məktəb sosializasiyanın ikinci əsas amilidir. Bu mərhələdə uşaq yalnız ailə üzvləri ilə deyil, daha geniş sosial mühitlə qarşılaşır. Məktəb, fərdin intellektual inkişafını təmin etməklə yanaşı, əməkdaşlıq, yarışma və sosial bacarıqların inkişafını dəstəkləyir. Burada sosial və mədəni dəyərlərin mənimsənilməsi üçün əlverişli şərait yaradılır.
İctimai qurumlar və media
Televiziya, internet və sosial şəbəkələr kimi ictimai qurumlar və media, fərdin sosial mövqeyini və dünyagörüşünü formalaşdıran güclü amillərdir. Media vasitəsilə insanlar cəmiyyətin gündəmində olan məsələlərdən xəbərdar olur, sosial normlar və davranış qaydalarını öyrənirlər. Eyni zamanda, filmlər, reklamlar və televiziya proqramları fərdin dəyərlərini və baxışlarını dəyişə və inkişaf etdirə bilər.
Beynəlxalq və mədəni mühit
Mədəni mühit də şəxsiyyətin inkişafında əhəmiyyətli rol oynayır. Milli və beynəlxalq mədəniyyətlər fərdin özünü ifadə etməsi və sosial davranışları mənimsəməsi üçün istiqamət göstərir. Cəmiyyətin ənənələri, mərasimləri və sosial qaydaları şəxsiyyətin qurulmasında mühüm rol oynayır.
Şəxsiyyətin inkişafında sosializasiyanın rolu
Sosializasiya, şəxsiyyətin inkişafını yalnız sosial amillərlə məhdudlaşdırmır. O, həm də fərdin daxili və xarici aləmi arasında harmoniya yaradır. Sosializasiya prosesi şəxsiyyətin formalaşmasında bir neçə mühüm funksiyanı yerinə yetirir:
Şəxsiyyətin özünüdərki: Sosializasiya fərdin özünə inamlı və müsbət şəxsiyyət formalaşdırmasını dəstəkləyir. İnsan cəmiyyətdə sosial və mədəni norma və qaydalara uyğun yaşamğı öyrənir ki, bu da onun şəxsiyyətini gücləndirir.
Qarşılıqlı əlaqə və empatiya: Sosializasiya fərdin başqaları ilə necə ünsiyyət qurmağı və münasibət saxlamasını öyrənməsinə kömək edir. Bu proses empatiya bacarıqlarının inkişafına, başqalarının hisslərini anlamasına və uyğun davranışlar sərgiləməsinə səbəb olur.
Dəyərlər və ideallar: İnsan sosial mühitdən mənimsədiyi dəyərlər və ideallarla həyatını tərtib edir. Sosializasiya prosesi fərdin cəmiyyətin kollektiv dəyərləri ilə uyğunlaşmasına və bu dəyərləri həyatında tətbiq etməsinə şərait yaradır.
Beləliklə, sosializasiya şəxsiyyətin hərtərəfli inkişafında əvəzsiz rola malikdir və fərdin cəmiyyətlə qarşılıqlı əlaqələrində mühüm əhəmiyyət daşıyır.
.
Psixoloq M. Almara Ağaqızı, dikGAZETE.com
-PRİM – “Psixososial Reabilitasiya və İnkişaf Mərkəzi”nin direktoru-
(Psixoloqla əlaqə saxlamaq istəyənlər Bakı şəhəri, Zahid Xəlilov 48A, Elmlər m/st yaxınlığında yerləşən “PRİM” Psixososial Reabilitasiya və İnkişaf Mərkəzinə müraciət edə bilərlər və ya 050 777 80 04 mobil nömrsi ilə birbaşa Almara Ağaqızı ilə əlaqə saxlaya bilərlər. Həmçinin almara.melikova.aga qizi instagram səhifəsi vasitəsi ilə də Almara xanımla kontakt yarada bilərlər)
