Temmuz 2019’da eski Sovyet coğrafyasını kapsayan Orta Avrupa ve Balkanlar gezimizde beni etkileyen bir durumu sizlerle paylaşmıştım:
“Bükreş Türk Şehitliğini ziyaretimizde Birinci Dünya Savaşı’nda şehit düşen askerlerimizin aziz ruhlarına Fatiha okuduk. Birinci Dünya Savaşı'nda Altıncı Kolordu Romanya cephesinde ölümüne savaştı.
Öyle ki Eylül 1916-Mayıs 1918 arasında yapılan muharebelerde 42 bin kişilik kolordu mevcudundan 19 bin 100'ü şehit düştü.
1932'de kapatılan Türk Ocaklarının efsane başkanı Bükreş Büyükelçisi Hamdullah Suphi Tanrıöver'in girişimiyle "Bükreş Türk Şehitliği" kuruldu.
İşte O şehitlikte beni en çok etkileyen; Mahmut oğlu Abdullah ile Stefan oğlu Yani'nin yan yana mezarları oldu. Biri Müslüman biri Ortodoks Hristiyan ama ortak yönleri vatan. İkisi de 1917'de toprağa düşmüşler. Şimdi oralarda vefa bekliyorlar.” (*)
Hiç şüphesiz vefa bekleyen başka şehitlerimiz ve gazilerimiz de var.
Onlardan biri de "Kore Gazisi" unvanını 66 yıl taşıdıktan sonra, 88 yaşında 26 Kasım 2019 Salı günü vefat eden 1931 İstanbul doğumlu Ulaş Arut Köse.
Kore Gazisi Arut Köse ve diğer gayri Müslim askerler…
Türkiye, Birinci Dünya Savaşı’ndan sonra sınırları dışında ilk kez Kore Savaşı’na askerlerini göndermiş, Amerika’dan sonra Kore’ye asker gönderen ilk devlet olmuştu.
Kore Savaşı ile ilgili fotoğraf, haber ve yazıların yer alması kamuoyunun ilgisini arttırmış, Kore’ye gönüllü olarak gitmek için Milli Savunma Bakanlığı’na binlerce dilekçe verilmişti.
Kore Türk Tugayı’nın kadrosu 259 subay, 18 askerî memur, 4 sivil memur, 395 astsubay ve 4.414 erden oluşmuştu.
Kadroya göre astsubay noksanı 1928 doğumlu kıta çavuşlarından karşılanmaya çalışılmıştı. Erler arasında Ermeni, Rum, Musevi ve Süryani asıllı 17 gayrimüslim vatandaş da bulunmaktaydı.
Kore Savaşı’na katılan Türk ordusundaki farklı inançlara sahip Ermeni, Rum, Musevi ve Süryani askerlerin cephede karşıladıkları dini gün ve bayramlarını Türk Komutanları kutlarlardı.
Türk Devletinin nizamül alem mefkuresi uğruna Kore Savaşı'na katılan 17 gayrimüslim askerden birisi de Ermeni asıllı Onbaşı Jan Andronikyan'dı. Onun payına vatan topraklarından binlerce fersah uzaklıkta hem savaşmak hem de düşmana esir olmak düşmüştü.
1'inci Kore Türk Tugayı ile cepheye giden Ermeni asıllı Onbaşı Jan Andronikyan, kanlı çatışmaların yaşandığı Kunuri cephesinde esir alınır.
Dile kolay tam 33 ay olumsuz savaş ortamında, Çinlilerin esir kamplarında ağır şartlar altında yaşamak zorunda kalır.
Onbaşı Jan Andronikyan, Kızıl Diktatör Mao'nun Esir Olimpiyatları’nda…
Çinli komünistlerin 1952 yılında Kore Savaşı'nda alınan esirleri yarıştırdıkları spor etkinliği "Olimpiyatların tuhaf bir alternatifi" olarak düzenlendi, İngilizce afişi bile basıldı.
Kızıl Çin Diktatörü Mao'nun emriyle 1952'de düzenlenen Kore Savaşı sırasında esir düşen askerlerin yarıştığı alternatif olimpiyatta iki Türk savaş esir, altın madalya kazanmıştı.
Arşiv belgelerine göre "1952 Inter Camp Olympics"e bulundukları kampları temsilen katılan Türk savaş esiri sporcularının adları ve katıldıkları dallar şöyleydi:
"Jan Andronikyan (Hakem, futbol), Rafet İzmir (100 metre, 400 metre koşu), İrfan Dumlupınar (3 bin metre, 100 metre çuval yarışı, uzun atlama), Mehmet Kiline (100 metre alçak engelli), Ali Ferah (voleybol, futbol), İsmail Demirdelen (futbol), Zeki Yürükoğlu (futbol), Ahmet Akdağ (güreş), Arif Gökçe (güreş), Mehmet Göçer (güreş), Kadir Üzülmez (güreş), Kazım Öveç (güreş), Mevlüt Kanaz (güreş), Niyazi Kaya (güreş), Ahmet Yavuz (görevli), Mahir Açıkgöz (görevli).
Onbaşı Andronikyan, futbol kurallarını bilmesi, akıcı İngilizcesi nedeniyle Türkler’in bulunduğu kampı temsilen futbol dalında yarışan esirler arasındadır.
Bazı maçların hakemliğini yapar. 1929 doğumlu Jan Andronikyan'ın annesi Kıbrıslı, babası da “Kıprıs”ta görevli İngiliz. Yakışıklı boylu poslu janti bir görünüşü var. Türk vatandaşı.
Annesinin yabancı bir elçilikte aşçılık yapmasından dolayı çocukluğu Ankara'da geçmiş. Bundan ötürü akıcı İngilizcesi var. Olimpiyatın dışında, esir kampındaki birlikte kaldığı Türk arkadaşlarının da tercümanlığını yapar.
Kore Savaşı'na son veren Ateşkes Antlaşması (27 Temmuz 1953) ile Onbaşı Jan Andronikyan, esaretten kurtulunca askere alınmadan önce Ankara Hava Meydanı'nda çalıştığı için Ankara'ya geri döner.
Kayseri Ermenilerinden Toros Babaoğlu da Kore'ye gönüllü giden gayrimüslim Mehmetçiklerden.
Kore Pusan Türk Şehitliğinde bir Ermeni Ohannes Büyükandonoğlu…
Kore'ye can pahasına savaşmaya giden başka gayrimüslimlerden Türk silah arkadaşları gibi şehit düşenler de oldu. Onlardan biri de 1930 İstanbul-Kumkapı doğumlu Ermeni asıllı Ohannes Büyükandonoğlu.
Güney Kore'nin Pusan kentinde bulunan ve Birleşmiş Milletler tarafından yaptırılmış olan Türk Şehitliği’nde yatıyor. Pusan'daki şehitlik, Kore Savaşı'nda hayatını kaybetmiş, BM Çokuluslu Gücü'nün askerleri için yaptırıldı.
Şehitlik içerisinde Türk askerlerinin yattığı kısıma "Pusan Türk Şehitliği" deniliyor.
Ohannes ilk eğitimini 1942’de Bezciyan Ermeni Okulu'nda tamamlar. 2. Türk Tugayı'nın sıhhiye erlerindendi.
29 Ocak 1952'de şehit düştü. Kabri Pusan Şehitliğinde.
Türk Devleti’nin nizamül alem mefkuresi uğruna Kore Savaş'ına katılan 17 gayrimüslim asker…
Gökçeadalı İlya Banago, İzmirli Musevi Rafel Sasun, Antakyalı Hıristiyan Ortodoks Cebrail Suadioğlu, Ermeni Jak Arad diğer ismiyle Arut Köse, New Jersey'de yaşayan Kunuri kahramanı Nazzaret Yoğumyan, İstanbul Ortaköylü Haygazun Atomyan, İatanbul Kumkapılı Arto Acemyan, yine Kumkapılı Kriz Dinçkayıkçı, Bakırköylü Sahak Demirci, Samatyalı Haci Orak, İstanbullu Toros Babaoğlu ve Sarkis Harputlu, Bakırköylü Keğan Sarıyurt, Los Angales'te vefat eden Rupen Halıcı Habesyan, Amasyalı Nubar Boynukalın, Sinoplu Sarkis Kasımoğlu, Margos Karabulut.
Kore Gazisi Ermeni kökenli Türk vatandaşı Arut Köse, vasiyeti üzerine, Meryem Ana Kilisesi'nden askeri törenle uğurlandı…
Kore Gazisi p. onb. 88 yaşında 26 Kasım 2019 Salı günü vefat eden 1931 İstanbul doğumlu Ermeni Jak Arad diğer ismiyle Arut Köse'nin naaşı, 29 kasım 2019 cuma günü Kumkapı Meryem Ana Patriklik Ermeni Kilisesi’nden askeri törenle alınıp, Balıklı Ermeni Mezarlığı’nda defnedildi.
88 yaşında vefat eden Kore Gazisi Köse, cenaze aracıyla getirildiği Meryem Ana Kilisesi’nde askerlerin omzunda içeri taşındı. Köse için burada düzenlenen törenin ardından son yolculuğuna uğurlandı. Törene 1'inci Ordu Komutanlığı'ndan Tuğgeneral Hakan Yiğittürk, Albay Mustafa Kemal Aksoy, Binbaşı Enis Kayar, Üsteğmen Burak Cumhur Uçar, Astsubay Onur Kılıç ve diğer askeri personel iştirak etti.
Kore Gazisi p. Onb. Jak Arad diğer ismiyle Arut Köse; Bakırköy eski Belediye Başkan Yardımcısı, Ülke Politikaları Vakfı Vakıf yönetim kurulu Üyesi, Ara Güler Fotoğrafçılık Eğitim ve Sanat Vakfı mütevellisi, Yalova Üniversitesi rektör danışmanı Jaklin Horopsima Köse ile Hraşk gazetesi sahibi, Dadyan Okulundan Yetişenler Derneği'nin uzun yıllar başkanlığını yapan Ohannes Köse'nin babasıydı. Ruhu şad olsun!
Vatan topraklarını parsel parsel hainlere dağıtanları, namazdan kalkıp yalan söyleyen, "kul hakkı" deyip yetimin hakkına göz dikenleri gördükçe, Orhan Şaik Gökyay ve “Bu Vatan Kimin” şiirini hatırlamamak mümkün mü!..
Bu Vatan Kimin?
Bu vatan toprağın kara bağrında
Sıradağlar gibi duranlarındır,
Bir tarih boyunca onun uğrunda
Kendini tarihe verenlerindir.
Tutuşup kül olan ocaklarından,
Şahlanıp köpüren ırmaklarından,
Hudutta gaza bayraklarından
Alnına ışıklar vuranlarındır.
Ardına bakmadan yollara düşen,
Şimşek gibi çakan, sel gibi coşan,
Huduttan hududa yol bulup koşan,
Cepheden cepheyi soranlarındır.
İleri atılıp sellercesine
Göğsünden vurulup tam ercesine,
Bir gül bahçesine girercesine
Şu kara toprağa girenlerindir.
Tarihin dilinden düşmez bu destan,
Nehirler gazidir, dağlar kahraman,
Her taşı yakut olan bu vatan
Can verme sırrına erenlerindir.
Gökyay’ım ne yazsan ziyade değil,
Bu sevgi bir kuru ifade değil,
Sencileyin hasmı rüyada değil,
Topun namlusundan görenlerindir.
.
Ömür Çelikdönmez, dikGAZETE.com
Twitter'da bizi takip edin: @oc32oc39 , @dikgazete
(*) Türkçe konuşarak Orta Avrupa'yı nasıl gezdim! Hristiyan Türkleri ve Yahudi Türkleri nerede buldum!..
Harut Marutyan 4 yıl önce
safi naz vallahi safinaz 4 yıl önce
Necdet Çelikdönmez 4 yıl önce