1999’da ilk karşılaştığım Rusya izlenimleri ve sonrası…
MOSKOVA
90'ların sonuydu ve Rusya’ya eğitimimin devamı amacıyla gidecektim ve çalışma hayatımın büyük bir kısmının da burada geçeceğini tahmin edemezdim... Kafamda ön yargılar yoğunlukta… Sovyetler’in devamı, soğuk bir yer olmalı inşaları da soğuk olmalı...
Moskova’ya gelmiştim, soğuk bir hava, caddeler çok geniş, güzel şehir planlamasının olduğu büyük bir metropol intibasını bıraktığını hatırlıyorum...
Sonraki adım, ev kiralamak için gösterilenlere baktığımdı, İstanbul’dan ailemin yaşadığı 200 m2’lik apartman dairesinden sonra bana Moskova’da “Hurusovski evleri” dedikleri 2 odalı ufak daireyi tutuyorum, evi gösterene soruyorum; “salon nerede?”
Bana denilen ise “burada evlerde salon olmaz, oda şeklindedir…”. “Peki yatacak yatak nerede?”, “O da yok; divan, bunu gece açarsın gündüz kapar oda olarak kullanırsın burayı” cevabı veriliyor...
İnsanız, tabiatımız gereği her ortama uyum sağlanıyor zamanla…
İlk alışverişe gidiyorum, yiyecek-içecek anlamında İstanbul’da alıştığım üzere haftalık olması için birkaç torbalık alımlar yapıyorum ve eve giderken yolda sokakta insanların bana baktığını, dikkat çektiğimi fark ediyorum… Sonrasında arkadaşım uyarıyor; “burada bu kadar alma, günlük ihtiyacın kadar al, görmüşsündür satılan tek tek meyveler var o şekilde de alabilirsin ve dikkat çekmezsin!..”
Dediğini yapıyorum.
Beni havaalanında karşılayan tanıdığımın eski model bir Mercedes arabasına biniyoruz ve gideceğimiz yere gidiyoruz ancak bakıyorum araçların hepsi eski, ‘Ciguli’ veya ‘Lada’ ve diğer benzer markalar; yabancı marka araçlar da var ama eski ve az ve bizim bindiğimiz araç bile dikkat çekiyor…
Yolda elini kaldırdığında taksi olmasına gerek yok, her araç durabiliyor ve pazarlık yaparak istediğin yere götürebiliyorlar...
Halkın fakirliği göze çarpıyor her anlamda ama hayat enerjileriyle ‘auroları’ yüksek bir toplum oldukları da benim aklımda kalanı…
Rusya, 1999’da ekonomik krizin küllerinden çıkmaya çalışan bir ülkeydi. Maaşlar düşüktü, alım gücü zayıftı, geleceğe dair umutlar sınırlıydı. Ancak bugün, 2025’e gelindiğinde halkın yaşama standartları 1990’ların kaotik günlerinden oldukça uzak. Hatta birçok alanda, Rus halkının sessiz fakat istikrarlı bir zenginleşme hikâyesi yazdığını söylemek mümkün.
Bu değişim, sadece rakamlara değil; sokaklara, evlere, market raflarına, arabaların direksiyonlarına, insanların yaşam alışkanlıklarına yansımış durumda.
Kışın bastırmasıyla ‘hurusovski’ ufak dairemde minik çift cam kaplı mutfağında oturarak dışarıyı izlemenin de garip bir mutluluğu vardı…
2000’e girerken yeni bir liderin gelmesiyle değişimlerin başlaması da göze çarpmaya başlamıştı…
2000’lerin başında Rusya, politika sahnesine yeni bir liderle merhaba dedi ve ekonomi, bu dönemle birlikte hızla istikrar kazandı. Petrol ve doğalgaz gelirleri ülkeyi bir anda yukarı çekti. Vergi reformları ve devletin mali disipline geçişiyle birlikte bütçe fazlaları görülmeye başlandı.
Ve bu iyileşme, rakamlardan önce gündelik hayata yansıdı.
1999’da 60–80 dolar civarında olan ortalama maaş, 2008’e geldiğimizde 600–800 dolara yükseldi.
Otomobil satışları patladı; 2000’de 1,2 milyon olan yıllık araç satışı 2008’de 3,2 milyona çıktı.
İlk kez geniş ölçekli bir “orta sınıf” ortaya çıktı.
Bugün Rusya’yı ziyaret eden bir kişi, 20 yıl öncesinin mütevazı yaşam koşullarıyla bugünü kıyasladığında farkı rahatlıkla görebilir.
Ben şahsen bu değişimi geldiğim zamanla bugünü kıyasladığımda çok net görüyorum, artık yeni yaşama alanları, binalar yapılmış ve son model araçları her yerde görebilmek mümkün, halkın refahı arttıkça hayat standartlarının da yükseldiği görünmektedir.
Dünya, 2008 ekonomik krizinin etkileriyle sarsılırken Rusya ekonomisi de bundan payını aldı. Ancak dikkat çeken nokta şuydu: Halkın yaşam standartları geri gitmedi. Moskova ve St. Petersburg gibi şehirlerde alışveriş merkezleri, restoranlar, eğlence kültürü giderek yaygınlaştı.
Rusya’da 2010’lu yıllar, halkın tüketim alışkanlıklarının modernleştiği dönem olarak hatırlanacak gibi görünüyor. Artık birçok aile, Sovyet sonrası yılların zorluklarını değil; araba taksitlerini, ev yenileme planlarını, tatil destinasyonlarını konuşuyordu.
2014’te başlayan yaptırımlar, Rusya ekonomisini zorlasa da halkın refah seviyesinde dramatik bir düşüş yaşanmadı. Bunun temel nedeni, ülkenin hızla iç üretime yönelmesi oldu. Tarım, gıda ve teknoloji sektörlerinde “yerlileşme” hamlesi, market raflarını ve fabrikaları yeniden şekillendirdi.
Bir zamanlar ithal ürünlerle dolu olan birçok mağazada artık Rus yapımı ürünler ön planda. Bu da halkın daha uygun fiyatlarla daha geniş bir ürün yelpazesine erişmesini sağladı.
Pandemi, küresel krizler ve Ukrayna harekâtı sonrası Rusya’da yeni bir ekonomik model ortaya çıktı: İç talep ve yerli üretime dayalı bir büyüme.
Bu dönemde özellikle teknoloji ve yazılım alanında çalışanların maaşları belirgin şekilde arttı.
Lojistik, inşaat ve gıda sektörleri yeniden canlandı.
Moskova sokaklarında, kapanan yabancı markaların yerini yerli restoran ve mağazalar doldurdu.
Kısacası; Rusya’da 2020’lerle birlikte “yeni bir orta sınıf” şekillenmeye başladı.
Bugün Rusya halkının hayat standardı, 1999’un şartlarıyla kıyaslanamaz durumda.
- Ortalama maaşlar 10–15 kat arttı.
- Orta sınıf hem genişledi hem güçlendi.
- Tüketim alışkanlıkları modernleşti.
- Araba ve ev sahibi olma oranları yükseldi.
-Yerli üretim sayesinde fiyatlar daha ulaşılabilir hale geldi.
Rusya’nın 1999’dan 2025’e uzanan hikâyesi, siyasi tartışmalardan bağımsız olarak bakıldığında, halkın ekonomik anlamda belirgin şekilde “zenginleştiği” bir dönemi işaret ediyor.
Bugün Rusya’da insanlar, 1990'ların sert ekonomik koşullarını anımsadıklarında sıkça şu cümleyi kuruyor: “O günler geri gelmez” ama nostalji anlamında güzellikleri var mıdır eskinin de!.. Bence vardır, özleyen de vardır o günleri.
.
Erdinç Cündübeyoğlu, dikGAZETE.com
