Burgenland
Rusya-Ukrayna savaşının baÅŸlamasıyla aralarında Avusturya, Ä°sviçre, Finlandiya ve Ä°sveç gibi ülkelerin olduÄŸu "tarafsız" ülkelerin Ukrayna’dan yana tutum sergilemesi "daimi tarafsızlık ilkesine" iliÅŸkin tartışmaları gündeme taşırken, söz konusu ülkelerin bu adımla Rusya'nın hedefi haline gelip gelmeyecekleri merak ediliyor.
Birinci Dünya Savaşı sonrasında hükmettiği toprakların büyük çoğunluğunu kaybeden Avusturya, 2. Dünya Savaşı öncesinde Nazi Almanyası ile birleşerek egemen devlet statüsünü de kaybetti.
Nazilerin 1945’te savaşı kaybetmesi sonrasında ülke, 1955’e kadar Rusya, ABD, Ä°ngiltere ve Fransa’nın kontrolünde varlığını sürdürdü. 1955’te imzalanan anlaÅŸmayla Avusturya bağımsızlığına kavuÅŸtu.
Yeni cumhuriyetin anayasasında en dikkat çekici madde "daimi tarafsızlık yasası" olurken, o dönem ülkede temsilciliÄŸi bulunan 65 ülkenin de Avusturya’nın tarafsızlığını kabul etmesi saÄŸlandı. Böylelikle Avusturya hem anayasasına hem de uluslararası hukuka dayanarak tarafsız ülke konumunu elde etti.
İki kutuplu Soğuk Savaş döneminde tarafsız ülke konumundaki Avusturya gerilim hattının dışında kalırken, kapitalist dünyanın değerlerini benimsedi. Bu durum Sovyetler Birliği tarafından olumsuz karşılanmadı.
Tarafsızlık Avusturya’yı çatışmaların dışında tutarken, ülke dışındaki herhangi bir savaÅŸa taraf olmamak gibi bazı yükümlülükleri de beraberinde getirdi.
Rusya-Ukrayna savaşında Moskova’yı kınayan ve Kiev’i açıkça desteleyen Avusturya’nın Avrupa BirliÄŸi’nin (AB) aldığı ekonomik yaptırım kararlarını uygulaması, daimi tarafsızlık ilkesinin ihlal edilip edilmediÄŸi sorusunu akıllara getirdi.
Uzmanlar Avusturya'nın Ukrayna’dan yana tutum sergilemesinin tarafsızlığı ihlal etmediÄŸini ve yaptırım kararlarının Avusturya’yı Rusya’yla karşı karşıya getirmeyeceÄŸini ifade ediyor.
Rusya-Ukrayna savaşı hakkında kamera karşısında konuÅŸmayı tercih etmeyen Avusturyalılar ise Rusya’nın doÄŸrudan ülkelerini hedef almayacağını ancak yaptırım kararları nedeniyle enerji ve ekonomi alanlarında hissedilir sıkıntılar yaÅŸanacağı kaygısını taşıyor.
Viyana Ãœniversitesi Ä°letiÅŸim Fakültesi Öğretim Ãœyesi ve Uluslararası Barış Enstitüsü (IIP) Danışma Kurulu BaÅŸkanı Prof. Dr. Heinz Gartner, AA muhabirine, Rusya-Ukrayna savaşı kapsamında Avusturya’nın daimi tarafsızlığını deÄŸerlendirdi.
Gartner, Avusturya anayasasında yer alan tarafsızlık ilkesinin 3 maddeden oluÅŸtuÄŸunu belirterek, Avusturya’nın ülke dışındaki bir savaÅŸa katılamayacağı, askeri ittifak kuramayacağı ve son olarak da yabancı bir askeri birliÄŸin uzun süreliÄŸine bu ülkede kalamayacağını anlattı.
Farklı tarafsızlık türleri olduÄŸunu kaydeden Gartner, Avusturya ve Ä°sviçre’nin tarafsızlığının anayasa ve uluslararası hukuka dayandığı için "güçlü" olduÄŸunu, Finlandiya ve Ä°sveç’in tarafsızlığının ise yasalara dayanmadığını bu nedenle siyasi konjonktür ve politikacıların tutumuna göre deÄŸiÅŸkenlik gösterebileceÄŸini ifade etti.
- "Avusturya yaptırım uygulayabilir"
Gartner, 1970’li yıllarda ülkede tarafsızlık ilkesine iliÅŸkin tartışmaların yaÅŸandığını ve bu süreçte özellikle BirleÅŸmiÅŸ Milletler Güvenlik Konseyi’nin (BMGK) yaptırım kararlarının uygulanması yönünde karar alındığını belirterek "Avusturya’nın tarafsızlığı, yaptırımların uygulanmasına izin veriyor." dedi.
Daha sonra AB üyesi olan ülkenin BirliÄŸin aldığı yaptırım kararlarını da uyguladığını kaydeden Gartner, "Bu, tarafsızlık ilkesini zayıflatmıyor. Avusturya ekonomik yaptırımları uygulayabiliyor, askeri yaptırımlarda ise BM Güvenlik Konseyi’nin kararı gerekli." ÅŸeklinde konuÅŸtu.
Avusturya, önceki yıllarda da benzer kararlar aldı
Gartner, Avusturya’nın Rusya-Ukrayna savaşı öncesinde de hem 70’li yıllarda hem de 90’lı yıllarda benzer yaklaşımlar sergilediÄŸini, örneÄŸin Birinci Kuveyt Savaşı'nda Irak karşıtı koalisyon birliklerine ülkenin hava sahasını kullanma izni verdiÄŸini söyledi.
BM Güvenlik Konseyi’nin bu hususta aldığı kararın Avusturya’nın yabancı askeri oluÅŸumlara kendi hava sahasını kullanma izni vermesinde belirleyici olduÄŸuna dikkati çeken Gartner, bu ülkenin BMGK kararı olmadığı için Irak'ın iÅŸgal edildiÄŸi Körfez Savaşı'nda hava sahasını kullanıma açmadığının altını çizdi.
Gartner, Avusturya, Ä°sviçre, Finlandiya gibi tarafsız ülkelerin Rusya ve NATO’nun etki alanın dışında olduÄŸunu, bu nedenle SoÄŸuk SavaÅŸ döneminde gerginliklerden etkilenmediklerini, Ukrayna’nın ise tamamen bu gerilimin ortasında yer aldığını belirtti.
Rusya’nın söz konusu ülkelerin tarafsızlığını kabul ettiÄŸini ve buna saygı gösterdiÄŸini belirten Gartner, "BaÅŸbakan her fırsatta güçlü bir ÅŸekilde Avusturya’nın tarafsız olduÄŸunu, geleneksel olarak tarafsız ülke olduÄŸunu vurguladı. Sovyetler BirliÄŸi'nin bu tarafsızlığa geçmiÅŸte saygı gösterdiÄŸini, ÅŸimdi de Rusya’nın saygı göstermesini istedi. Bu nedenle Avusturya’nın hiçbir ÅŸekilde korkması gereken bir durum yok." diye konuÅŸtu.
Gartner, AB’nin aldığı yaptırım kararlarının uygulanması ve Rusya’nın kınanması gibi hususların Avusturya’nın tarafsızlığına zarar vermediÄŸini ifade etti.
Avrupa'nın sığınmacılar arasında ayrım yapmasına tepki
Avrupa ve Avrupalıların Ukrayna’daki savaÅŸtan kaçarak AB’ye sığınan kiÅŸilerle farklı coÄŸrafyalardan savaÅŸ ve benzeri gerekçeler nedeniyle bu kıtaya gelmek isteyenlere karşı sergilenen yaklaşım farklılığına da deÄŸinen Gartner, bu durumun utanç verici olduÄŸunu ifade etti.
Gartner, "Avusturya, 1956’da Macaristan’dan çok sayıda sığınmacıyı kabul ettiÄŸi için her zaman övünür, ÅŸu anda Ukrayna’dan sığınmacıları alıyoruz. Ancak Suriye’den Irak’tan ya da Orta DoÄŸu'dan herhangi bir yerden veya Afrika’dan insanlar geldiÄŸinde onları kabul etmek için çok tereddütlü davranıyoruz. Onlara yönelik ortaya koyduÄŸumuz bürokratik engeller ÅŸu an ortadan kalktı." deÄŸerlendirmesinde bulundu.
Avusturya’nın sığınmacılara yönelik politikalarında hem hukuki hem de ahlaki açıdan deÄŸiÅŸiklikler yapması gerektiÄŸini belirten Gartner, "Ahlaki deÄŸerler, insanlar veya sığınmacılar arasında ayrım yapılmasına izin vermez. Sığınmacı sığınmacıdır, savaÅŸ bölgesi savaÅŸ bölgesidir. Birinin acısının diÄŸerinden bir farkı yoktur. Burada bir ayrım yapılamaz." ÅŸeklinde konuÅŸtu.
Avusturya'nın Ukrayna'dan yana tutum sergilemesi ülkede de tarafsızlık konusunu gündeme taşıdı.
Die Presse gazetesine konuÅŸan Innsbruck Ãœniversitesi Hukuk Fakültesi Dekanı Prof. Dr. Walter Obwexer, AB bünyesinde Avusturya’nın yaptırımlara taraf olabileceÄŸini, ancak bu hususta kırmızı çizgilerin bulunduÄŸunu söyledi.
Tarafsızlığın kırmızı çizgisi
Obwexer, "Avusturya bir savaş alanına askerini ya da tank, tüfek gönderirse o zaman kırmızı çizgiyi aşar." şeklinde konuştu.
Ãœlkede aşırı saÄŸcılar tarafından sıklıkla gündeme getirilen daimi tarafsızlık konusunun herhangi bir konuda fikir belirtmemek ya da tutum sergilememek anlamına gelmediÄŸini ifade eden Obwexer, "Daimi tarafsız ülkeler ideolojik açısından da tarafsızdır diye bir yaklaşım hiçbir zaman olmadı. Avusturya, AB’den önce insan hakları ihlalleri karşısında tepkisini ortaya koymuÅŸ ve kurbanların yanında yerini almıştır." görüşünü paylaÅŸtı.
Kaynak: AA
dikGAZETE.com
