Bağdat
Irak'ta 11 Kasım'da yapılan genel seçimlerin açıklanan ilk sonuçlarına göre, Başbakan Muhammed Şiya es-Sudani liderliğindeki İmar ve Kalkınma İttifakı 46 sandalye ile ilk sırada yer aldı.
Onu eski Başbakan Nuri el-Maliki liderliğindeki Kanun Devleti Koalisyonu 30 sandalye ile izlerken, Mesud Barzani liderliğindeki Kürdistan Demokrat Partisi (KDP) 28 sandalye, Muhammed Halbusi'nin Takaddüm Partisi ise 27 sandalye elde etti.
Irak Anayasası'na göre hükümetin kurulma süreci...
Irak'ta Cumhurbaşkanı, genel seçim sonuçlarının onaylanmasından itibaren 15 gün içinde Meclisi toplantıya çağırır. Toplantı, en yaşlı üyenin başkanlığında düzenlenir ve Meclis Başkanı ile iki yardımcısı seçilir. Bu süre uzatılamaz.
Meclis, nihai seçim sonuçlarının açıklanmasından itibaren 15 gün içinde ilk oturumunu yapmak zorunda.
Meclis başkanlık heyeti seçildikten sonra Cumhurbaşkanlığı adaylığı süreci başlar. Cumhurbaşkanı, ilk oturum tarihinden itibaren en geç 30 gün içinde seçilmeli. Cumhurbaşkanı, seçildiği tarihten itibaren 15 gün içinde parlamentoda en çok vekil sayısına sahip grubun adayını hükümeti kurmakla görevlendirir.
Görevlendirilen başbakan adayı, atandığı tarihten itibaren en fazla 30 gün içinde kabine üyelerini belirleyip Meclise sunar. Eğer başbakan adayı bu süre içinde hükümeti kuramazsa, Cumhurbaşkanı başka bir adayı görevlendirir.
Sudani’nin ön şartı kabul edilir mi?
Iraklı siyasi analist Berekat Ali Hammudi, seçim sonuçlarının ortaya çıkmasının ardından, rakamlara bakıldığında hükümeti kurmaya en yakın tarafın Şii Koordinasyon Çerçevesi olduğunu dile getirerek, seçimlerin birincisi Sudani'nin liderliğindeki "İmar ve Kalkınma İttifakı"nın en büyük bloku oluşturma yarışına girmeye yetecek sandalye sayısı elde edemediğini söyledi.
"Şii Koordinasyon Çerçevesi yaklaşık 120 sandalye veya daha fazlasına sahip ve bu sayı, Sudani'nin sandalyelerine ihtiyaç duymadan en büyük bloku ilan etmek için yeterli." diyen Hammudi, Sudani'nin ikinci dönem başbakan olma talebi gibi herhangi bir ön şartın da kabul edilmeyeceğini savundu.
Sünni ve Kürt partilerin tutumu...
Hammudi, Kürt ve Sünni bileşenlerin ise Şii Koordinasyon Çerçevesi'nin önderliğindeki Şii mutabakata karşı bir çizgiye geçmelerinin beklenmediğini ifade etti.
Iraklı uzman, Takaddüm, Azm, KDP, Kürdistan Yurtseverler Birliği (KYB) ve diğer kazanan Kürt–Sünni blokların, doğrudan Şii Çerçevesi ile bakanlık kotaları ve yeni hükümette devlet yönetiminin şekli üzerine müzakerelere yönelmelerinin beklendiğini kaydetti.
Cumhurbaşkanlığı için Kürt-Sünni çekişmesi...
Bununla birlikte, cumhurbaşkanlığı makamı üzerinde Kürt-Sünni çekişmesi yaşanması ihtimali olduğuna dikkati çeken Hammudi, Takaddüm Partisi lideri Halbusi'nin bu makamın tekrar Arap Sünnilere dönmesini istediğini aktardı.
Hammudi, Cumhurbaşkanlığı makamı konusunda bir Kürt-Kürt çekişmesi ihtimaline de dikkati çekerek "KYB lideri Bafel Talabani bu pozisyonu istiyor, KDP de aynı makamın peşinde. Ancak Erbil ile Süleymaniye arasında geleneksel olarak uygulanan iç uzlaşı ve karşılıklı takaslar sayesinde bu sorun Kürt evi içinde çözülebilir." yorumunu yaptı.
Parlamentodaki Şii çoğunluğun neredeyse tamamen İran'a yakın Şii Koordinasyon Çerçevesi'ne dönmesiyle İran'ın etkisinin yeniden güçlü şekilde hissedilmeye başlandığını savunan Hammudi, şu değerlendirmede bulundu:
"Yine de bu durum Şii Koordinasyon Çerçevesi'nin Amerikan tarafıyla pragmatik bir ilişki sürdürmeyeceği anlamına gelmiyor. Aynı durum İran için de geçerli. Tahran, Irak'taki nüfuzunu korumak istiyor ancak bunu bölgede yaşanan gelişmelerden uzak, dolaylı ve istikrarı koruyan bir çerçevede sürdürmeyi hedefliyor.
Bu da 7 Ekim 2023 öncesi Irak’ta geçerli olan çatışma kurallarının devam etmesini gerektiriyor. Bu nedenle Washington ve Tahran arasında arabulucu rol oynayabilecek, her iki tarafla da iyi ilişkileri olan bir başbakanın seçilmesi muhtemel görünüyor."
"Yargı Başkanı şu an Irak'ın fiili hakimi"
Iraklı gazeteci ve analist Ali Naci ise Kürt partilerinden KDP ve KYB’nin yanı sıra geçen dönemin aksine Yeni Nesil Hareketi’nin de hükümete katılmak istediğini söyledi.
Cumhurbaşkanlığı koltuğunun ise KDP ve KYB arasında bir siyasi gerilim veya çekişme meselesi olacağını düşünmediğini dile getiren Naci, Sünni lider Halbusi’ye ise önemli bir makam veya görev verilmeyeceğini savundu.
Naci, "Halihazırda Yüksek Yargı Konseyi Başkanı Faik Zeydan, Irak'ın fiili hakimi." diyerek Zeydan’ın başkanlık ettiği yargı makamının hükümet ve Meclisin görevlerini sona erdiren karar çıkardığını hatırlattı.
Şii Koordinasyon Çerçevesi...
Irak'taki Şii siyasi güçlerden oluşan bir ittifak olan Şii Koordinasyon Çerçevesi (ŞKÇ), 2021 seçimleri sonrası bu güçler arasında siyasi tutumları uyumlu hale getirmek ve özellikle hükümet kurma, başbakan belirleme ve güvenlik-siyaset dosyalarını yönetme amacıyla oluşturulmuştu.
ŞKÇ, Kanun Devleti Koalisyonu (Nuri el-Maliki), Bedir Örgütü (Hadi el-Amiri), Asayib Ehli'l Hak (Kays el-Hazali), Ulusal Hikmet Hareketi (Ammar el-Hakim), Nasr İttifakı (Haydar el-İbadi) Ketaib Hizbullah ve Seyyidü'ş Şüheda ile Şii Fazile Partisi ve diğer bazı Şii oluşumları kapsıyor.
Kaynak: AA
.
dikGAZETE.com
