-İran’ın sembol anıtlarından, Başkent Tahran’da “Azadi Meydanı”nda bulunan yapı, Şah zamanında “Pers İmparatorluğu’nun 1500’üncü Kuruluş Yıldönümü" için inşa edilmiştir.
İran Ulusal Güvenlik Yüksek Konseyi’ne Pers/Sasani damgası!
İran Dini Lideri Ali Hamaney, kendisinden beklenen adımı atarak, Ali Laricani'ye ülkenin en üst düzey güvenlik organı olan Ulusal Güvenlik Yüksek Konseyi’nde kendisini temsil etme görevini verdi. Hamaney, yayınlanan kararnamede, “Ali Ekber Ahmediyan'ın önemli bir hükümet görevine atanmasının ardından” Anayasa'nın 176. maddesi uyarınca Laricani'yi Ulusal Güvenlik Yüksek Konseyi'nde İran Dini Lideri’nin temsilcisi olarak atadığını belirtti.
Bu atamanın duyurulması, İran Cumhurbaşkanı Mesud Pezeşkiyan'ın Laricani'yi Ulusal Güvenlik Yüksek Konseyi Sekreteri olarak atamasından birkaç gün sonra gerçekleşti. Böylece Laricani, aynı anda hem genel sekreterlik pozisyonunu hem de Hamaney'in doğrudan temsilciliğini bir araya getirerek İran'ın en üst düzey egemen kurumunun siyasi ve güvenlik yönelimlerini etkileme kabiliyetini arttırmış oldu. Atama, Laricani'nin Tahran'daki karar alma merkezlerinde kilit bir oyuncu olarak konumunu güçlendirdi.
Ali Laricani’nin hem İran Ulusal Güvenlik Yüksek Konseyi Genel Sekreteri hem de Ali Hamaney’in konseydeki doğrudan temsilcisi olarak atanmasını, Tahran’daki güç mimarisinde sıradan bir bürokratik düzenleme değil, doğrudan merkezî dengeleri yeniden inşa eden stratejik bir hamle şeklinde değerlendirmek gerekir. Çünkü bu atama ile atılan adım, Haziran 2025’te yaşanan İsrail–İran çatışmasının ardından güvenlik mimarisinde başlatılan yeniden yapılanma sürecinin en kritik halkasını oluşturuyor. Pezeşkiyan’ın imzasıyla gelen genel sekreterlik atamasını Hamaney’in bizzat temsilcilik kararıyla pekiştirmesi, Laricani’ye hem operasyonel hem ideolojik karar süreçlerinde mutlak söz hakkı kazandırmıştır.
Ali Laricani kimdir?
Ali Laricani, İran siyasetinde hem teknik hem ideolojik açıdan önemli bir figürdür. 1950 yılında Irak’ın Necef kentinde, Mazenderan eyaletinden gelen dindar bir Şii soylu aileye doğmuştur. Ailesi Sasani soylu geçmişe sahip olup, İran’ın tarihsel ve ulusal kimliğiyle bağlarını sembolize eder. Babası Ayetullah Mirza Haşim Amoli, tanınmış bir din adamıdır.
Laricani, İslam Devrim Muhafızları Ordusu’nda eski bir askeri subay olarak görev yapmış, ardından siyasi kariyerine yönelmiştir. 2025’ten beri İran Ulusal Güvenlik Yüksek Konseyi Sekreteri ve İran Dini Lideri Ali Hamaney’in bu konseydeki temsilcisi olarak ülkenin en üst düzey güvenlik kurumlarında kilit rol oynamaktadır. 2024 cumhurbaşkanlığı seçimlerinde aday olmasına rağmen diskalifiye edilmiştir.
Siyasi kariyerinde Çalışma ve Sosyal İşler Bakan Yardımcılığı’ndan Kültür ve İslami İrşat Bakanlığı’na, ayrıca on yıl boyunca İran İslam Cumhuriyeti Yayıncılığı (IRIB) başkanlığına kadar birçok kademede görev yapmıştır. Aynı zamanda Hamaney'e güvenlik danışmanlığı yapmıştır.
Aile kökeni Irak Necef’te olan Laricaniler, 1930’larda Şah rejiminin baskısından kaçıp, bu kente sığınmış, 1960’larda İran’a geri dönmüştür. Anne tarafından büyükbabası Ayetullah Muhsin Eşrefi, amcası Ayetullah Abdullah Cevadi Amoli gibi muhafazakar dini figürlerdir. Laricani, ılımlı muhafazakâr bir siyasi figür olup, Ayetullah Morteza Motahhari’nin damadıdır.
Pers Sasani soylusu…
Laricani, İran’ın siyasi elitleri arasında yalnızca pragmatik müzakereci kimliğiyle değil, kökeniyle de öne çıkan bir figürdür. Mazenderan kökenli dindar bir aileden gelse de anne tarafından ve aile anlatısında Sasani soylularına uzanan bir geçmişe sahip olduğu yönündeki vurgular, rejimin ideolojik esnekliğini gösteren sembolik bir detaydır.
Ali Ardeşir Laricani, Sasani soylularındandır ve Ardeşir unvanını kullanan az sayıdaki İranlı politikacıdan biridir. Ardeşir, genellikle Pers tarihindeki eski isimlerden biridir, örneğin Ardeşir I, Sasaniler’in kurucusudur. Bu aileden gelenler Ardeşir unvanını kullanmaktadır.
İran İslam Cumhuriyeti’nin resmi söyleminde Şii-İslami devrim idealleri öne çıkarılsa da Sasani mirasına yapılan göndermeler, ulusalcı damar üzerinden hem iç kamuoyunda hem de bölgesel arenada güçlü bir tarihsel meşruiyet zemini inşa eder. Bu durum, Laricani’nin şahsında Pers imparatorluk mirasının, modern İran’ın güvenlik bürokrasisiyle buluşması anlamına gelmektedir.
Kızı ABD de tıp okuyor…
Ancak bu tabloya ilginç bir çelişki de eşlik etmektedir. “Büyük Şeytan” olarak tanımladıkları Amerika Birleşik Devletleri’ne karşı en sert söylemleri kullanan iktidar elitlerinden biri olan Laricani’nin kızının, ABD’de tıp eğitimi görmesi, İran’daki yönetici sınıfın kapalı kapılar ardında nasıl farklı bir yaşam pratiğine sahip olduğunun göstergesidir. Kamuoyuna anti-Amerikan ideoloji üzerinden mobilizasyon sağlayan bu siyasal çizginin, aile bireyleri söz konusu olduğunda Batı’nın eğitim ve yaşam standartlarını tercih etmesi, ideolojik söylemin yer yer araçsallaştırıldığını ve rejimin iç elitlerinin kendileri için ayrıcalıklı bir alan oluşturduğunu göstermektedir.
İran’da Pers/Sasani/Fars mirası ve etnik denge…
İran’ın en büyük etnik grubu Türkler olmasına rağmen, uzun yıllardır siyasi ve kültürel açıdan Pers kimliği ön plandaydı. Ancak günümüzde hem İran Dini Lideri Ali Hamaney’in hem de Cumhurbaşkanı Mesud Pezeşkiyan’ın Türk kökenli olması, bu tarihsel kalıbın önemli ölçüde değiştiğine işaret ediyor. Bu gelişme, yalnızca sembolik bir temsil değil; güvenlik bürokrasisinin zirvesine Pers kökenli ve Sasani mirasını taşıyan Laricani’nin getirilmesiyle birlikte, devletin tepesinde iki Türk kökenli figürün yan yana bulunması, İran’daki güç dengelerinin etnik ve siyasi bileşenler açısından yeniden şekillendiğinin göstergesidir.
Laricani ise hem pragmatik müzakereci kimliği hem de kökeniyle öne çıkan bir siyasi figürdür. Mazenderan kökenli dindar bir aileden gelmekle beraber, anne tarafından ve aile anlatılarında Sasani soylularına dayanan bir geçmişi vardır. Bu tarihsel köken, rejimin ideolojik esnekliğinin ve ulusalcı damarının sembolik bir yansımasıdır. İran İslam Cumhuriyeti’nin resmi söyleminde Şii-İslami devrim idealleri vurgulanırken, Sasani mirasına yapılan atıflar hem iç kamuoyunda hem de bölgesel arenada güçlü bir tarihsel meşruiyet zemini yaratmaktadır. Böylece Laricani, Pers imparatorluk geleneği ile modern İran güvenlik bürokrasisinin birleştiği bir noktada konumlanmaktadır.
Dalton pardon Laricani kardeşler…
Laricani ailesi, İran siyasetinde benzersiz bir güç odağı oluşturuyor. Beş kardeşten oluşan bu aile, parlamento başkanlığı, yargı yönetimi, insan hakları konseyi, sağlık bakanlığı ve diplomasi gibi kritik alanlarda eşgüdümlü hareket ederek İran’ın en önemli kurumlarını neredeyse aile içi bir ittifakla yönetiyor. Bu güçlü iş birliği, aileyi siyasi değişimlere karşı dayanıklı kılıyor ve ülkedeki güç dengelerinde belirleyici bir unsur haline getiriyor. Ancak bu güçlü yapı, kamuoyunda tartışmalara yol açıyor.
Eski Cumhurbaşkanı Mahmud Ahmedinejad’ın Fazel Laricani’yi yolsuzluk ve güç suistimaliyle suçladığı kayıtta, yargının bir “aile şirketi” gibi çalıştığı iddia edilmiş, bu suçlamalar tüm aileyi kapsayacak şekilde genişletilmiştir. Bu tartışmalar, Laricani ailesinin İran siyasi sistemindeki etkisine dair şeffaflık ve etik sorunlarını gündeme taşımıştır.
Uyumlu ve müzakereci…
Laricani’nin yeniden sahneye çıkışı, İran’da radikal retoriğin yerini daha kurumsal, kontrollü ve müzakereci bir çizginin almaya başladığının göstergesidir. Geçmişte Batı ile yürütülen nükleer müzakerelerde aktif rol oynamış olması, onu hem sistemin sert çekirdeğinde hem de dışa dönük diplomaside kullanılabilir kılmaktadır.
Hamaney’in bu tercihi, askeri kanat içinde rahatsızlık yaratabilecek olsa da, Dini liderlik önceliğinin çatışma yerine dengeyi tesis etmek olduğu açıktır. Sasani soyluluğu üzerinden beslenen Pers kimliği ile ılımlı muhafazakâr duruşu, onu hem geleneksel dini çevrelere hem de milliyetçi kanada hitap edebilen ender figürlerden biri haline getirirken, ABD’de eğitim gören kızı üzerinden ortaya çıkan ikili yaşam pratiği, İran rejiminin ideolojik bütünlüğüne dair soru işaretlerini canlı tutmaktadır.
Böylece İran hem devrim ideallerini koruduğunu hem de kadim devlet geleneğinden beslenen bir kurumsal aklı hâlâ elinde tuttuğunu göstermeye çalışmaktadır. Fakat bu vitrinin arkasında, ideolojik söylem ile gerçek yaşam pratikleri arasındaki fark, etnik temsiliyet dengesi ve elitler arası çıkar paylaşımı, İran siyasetinin görünmeyen ama belirleyici dinamiklerini oluşturmaya devam etmektedir.
Ali Laricani’nin yeni görevinin Türkiye ile İran arasındaki ilişkilerde ne gibi etkisi olur?
Ali Laricani’nin İran Ulusal Güvenlik Yüksek Konseyi’nde hem sekreter hem de Dini Lider’in temsilcisi olarak göreve atanması, Türkiye-İran ilişkileri açısından önemli sonuçlar doğurabilir. Laricani, ılımlı ve pragmatik bir siyasetçi olarak bilinir; müzakereci yaklaşımı ve sistem içindeki köklü deneyimi, iki ülke arasındaki karmaşık ilişkilerin yönetiminde daha dengeli ve yapıcı bir tutumun güçlenmesine zemin hazırlayabilir.
İlk olarak, Laricani’nin görevde bulunması, İran’ın güvenlik ve dış politika karar alma süreçlerinde daha kurumsal ve istikrarlı bir zeminin oluşmasına katkı sağlayabilir. Bu durum, Türkiye ile bölgesel meselelerde -örneğin; Suriye, Irak, enerji işbirliği ve bölgesel güvenlik konularında- karşılıklı anlayış ve iş birliğinin artmasına yardımcı olabilir. Laricani’nin pragmatizmi, özellikle ekonomik ve enerji alanlarındaki iş birliği projelerinin önünü açabilir ve iki ülke arasında daha tutarlı bir diyalog mekanizması kurulmasına olanak tanıyabilir.
Öte yandan, Laricani’nin Sasanî kökenleri ve rejim içindeki güçlü aile bağları, İran’daki elitler arasında dengelerin korunması ve ideolojik farklılıkların yumuşatılması açısından önemlidir. Bu durum, Türkiye’ye yönelik daha esnek ve uzun vadeli stratejik yaklaşımların geliştirilmesine imkân verebilir. Ayrıca, Laricani’nin Batı ile müzakere sürecinde üstlendiği ılımlı rol, Türkiye’nin bölgesel politikalarında İran’la uyumlu hareket etme kapasitesini artırabilir.
Ancak, İran’daki daha sert ve Batı karşıtı unsurların bu atamaya yönelik tepkileri göz önünde bulundurulduğunda, Türkiye-İran ilişkilerinde zaman zaman iniş çıkışlar yaşanabilir. Laricani’nin etkisiyle daha müzakereci bir çizgi benimsense de özellikle bölgesel krizlerde sert tutumlar devam edebilir.
Ali Laricani’nin yeni görevi, Türkiye-İran ilişkilerinde daha yapıcı ve dengeli bir dönemin başlangıcı olarak değerlendirilebilir; ancak bu süreç, İran içindeki siyasi dinamiklerin karmaşıklığı ve bölgesel jeopolitik gelişmeler ışığında dalgalanmalara da açık olacaktır.
Avrasya jeopolitiğinde bölgesel istikrarı tehdit eden, İran ile Turan coğrafyasındaki etnik ve siyasi gerilimleri derinleştirerek kendi çıkarlarını gözeten küresel şer odaklarının projelerinin sonlandırılması artık kaçınılmazdır; zira bu yapay çatışmalar, bölgenin potansiyelini boşa harcamakta ve kalıcı barış ile iş birliği ortamının önünde en büyük engel olmaya devam etmektedir. Kimse boşuna heveslenmesin; İran Turan’dır.
.
Ömür Çelikdönmez, dikGAZETE.com
омюр челикдёнмез, Дикгазете
Seçilmiş Kaynakça
https://dogruhaber.com.tr/iranda-kritik-atama
https://profile.ut.ac.ir/en/~larijani.ali/ateliers
https://www.rudaw.net/turkish/middleeast/iran/290620254
https://www.ft.com/content/fb18ffa7-c76f-43a5-945e-627e2ffc9329
https://www.bbc.com/turkce/haberler/2014/12/141210_babek_zencani_portre
https://iktibasdergisi.com/2025/08/06/iranda-mgk-sekreterligine-ali-laricani-atandi/
https://www.aljazeera.com/news/2013/6/9/the-brothers-larijani-a-sphere-of-power
https://m.washingtontimes.com/news/2018/oct/15/while-irans-leaders-demonize-america-their-childre/
https://www.epc.ae/en/details/featured/ali-larijani-s-political-ambitions-and-the-future-of-the-his-clan
https://tr.irna.ir/news/85907678/Ali-Laricani-Liderin-Kararıyla-İran-Ulusal-Güvenlik-Yüksek-Konseyi-ne
https://www.reuters.com/world/middle-east/ali-larijani-reappointed-secretary-irans-top-security-body-2025-08-05/
https://www.ncr-iran.org/en/news/terrorism-a-fundamentalism/iran-presidential-election-2021-who-is-ali-larijani/
https://turkish.aawsat.com/dünya/5172989-hamaney-güvenlik-karar-alma-mekanizmalarındaki-temsilcilerini-seçti
https://www.mepanews.com/ali-laricani-ulusal-guvenlik-yuksek-konseyinde-hamaneyin-temsilcisi-olarak-atandi-73527h.htm
