Viyana
İsveçli Alfred Nobel'in vasiyeti üzerine ölümünden sonra 9 Haziran 1900'de kurulan Nobel Vakfının insanlığa hizmette bulunanlara verdiği ödüller, dünyada en saygın ödüller olarak kabul ediliyor.
İsveç'te Nobel Haftası başladı
Nobel Ödülleri, İsveç Kraliyet Bilimler Akademisi, İsveç Akademisi, Karolinska Enstitüsü ve Norveç Nobel Komitesi tarafından fizik, kimya, edebiyat, barış ve tıp olmak üzere 5 dalda en başarılı kabul edilen kişiler veya kuruluşlara veriliyor. Bunlara ek olarak, Nobel Ekonomi Ödülü, 1968'de İsveç Merkez Bankasının Alfred Nobel'in anısına ekonomi dalında da ödül verilmesini kararlaştırmasıyla, ilk kez 1969'da verildi.
Nobel Ödülleri, her yıl Alfred Nobel'in ölüm yıl dönümü olan 10 Aralık'ta düzenlenen törenle sahiplerine teslim ediliyor.
Ödüllerin 1901'deki başlangıcından bu yana verilmediği birkaç yıl oldu. Toplamda 49 kez yapılan ödül iptallerinin çoğu, Birinci ve İkinci Dünya savaşları sırasında gerçekleşti. Öte yandan ödül törenleri, Kovid-19 salgını nedeniyle 2020 ve 2021'de de düzenlenemedi.
Nobel Barış Ödülü, zaman zaman siyasi tartışmalara yol açıyor...
Aday gösterme süreci, hükümet üyeleri, devlet başkanları, uluslararası mahkeme yargıçları ve akademisyenler gibi geniş çevreye açık olan Nobel Barış Ödülü tarih boyunca siyasi ve ideolojik tartışmaların en yoğun yaşandığı kategori oldu.
Barış Ödülü'nü veren Norveç Nobel Komitesi, Norveç Parlamentosu tarafından seçilen 5 üyeden oluşuyor. Komite, aday listelerini değerlendirdikten sonra kısa liste oluşturuyor, uzmanlardan rapor alıyor ve nihai kararı veriyor. Adayların kimlikleri ve komite tartışmaları ise Nobel Vakfı kuralları gereği 50 yıl boyunca saklı tutuluyor.
Ünlü isimler ödülü reddetti, bazı ödüller büyük tepki topladı...
Boris Pasternak, 1958'de layık görüldüğü Nobel Edebiyat Ödülü'nü Sovyetler Birliği'nin baskısıyla reddederken, hayatı boyunca tüm resmi ödülleri almayı reddeden Fransız yazar Jean-Paul Sartre, 1964'te Nobel Edebiyat Ödülü'nü geri çevirdi.
Vietnam'daki barış sürecine katkıları nedeniyle 1973'te ödüle layık görülen Le Duc Tho, "Barış henüz sağlanamadı." diyerek ödülü kabul etmeyen tek Nobel Barış Ödülü sahibi olarak tarihe geçti.
İkinci Dünya Savaşı yıllarında Almanya'daki Nazi yönetimi, kimya alanında ödüle değer görülen Richard Kuhn ve Adolf Butenandt ile tıp alanında ödüllendirilen Gerhard Domagk'ın ödüllerini almasına izin vermedi.
Tartışmalı seçimler Nobel'in siyasi yönüne ilişkin eleştirileri artırıyor...
Nobel tarihindeki bazı tercihler, ödülün "tarafsızlık" niteliğine yönelik eleştirilerin güçlenmesine neden oldu.
Srebrenitsa Soykırımı'nı inkar eden açıklamalarıyla bilinen Avusturyalı yazar Peter Handke'nin 2019'da Nobel Edebiyat Ödülü'ne layık görülmesi, sert tepkilere yol açtı. Handke'nin, soykırım ve savaş suçlarından yargılandığı sırada cezaevinde ölen eski Sırp lider Slobodan Miloseviç'e duyduğu hayranlığı açıkça dile getirmesi, ödül kararını daha da tartışmalı hale getirdi.
Benzer şekilde 2009'da ABD Başkanı Barack Obama'ya, 2012'de Avrupa Birliği'ne verilen Nobel Barış ödülleri de geniş çevrelerde "siyasi" kararlar olarak yorumlandı.
Eski ABD Dışişleri Bakanı Henry Kissinger, Nobel tarihinin en fazla tartışılan isimlerinden biri oldu. Vietnam Savaşı'nın sona erdirilmesine yönelik çabalarda rol aldığı gerekçesiyle 1973'te Le Duc Tho ile Barış Ödülü'ne layık görülmesine rağmen, savaşın devam ettiği ve barışın sağlanamadığı dönemde ödül alması büyük eleştirilere neden oldu.
1991'de Nobel Barış Ödülü'nü kazanan Myanmar lideri Aung San Suu Çii de daha sonra ülkede Arakanlı Müslümanlara yönelik zulüm nedeniyle yoğun eleştirilerin hedefi oldu.
2025 ödülünü alan Machado, Netanyahu destekçiliğiyle öne çıkıyor...
İki yılı aşkın süredir Gazze'de soykırım yapan İsrail'e destek veren Venezuelalı muhalif siyasetçi Maria Corina Machado'nun 2025 Nobel Barış Ödülü'ne layık görülmesi de tepkilere yol açtı.
Machado, Ekim 2023'ten itibaren İsrail'in Gazze'ye yönelik soykırım sürecinde Tel Aviv yönetimine desteğini dile getirdi.
Ödülü aldıktan sonra Machado ayrıca, İsrail Başbakanı Binyamin Netanyahu'yu arayarak İsrail'in 67 binden fazla Filistinlinin ölümüne neden olan Gazze saldırıları sırasında aldığı "kesin kararlardan" dolayı tebrik etti.
Machado için geleneksel meşale yürüyüşü yapılmayacak...
Norveç Barış Konseyi, Machado için "geleneksel meşale yürüyüşünün" bu yıl tepki nedeniyle yapılmayacağını duyurdu.
Konseyden yapılan açıklamada, Machado'nun, Norveç Barış Konseyi ve üye kuruluşlarının "değerleriyle uyumlu olmadığı" aktarıldı.
Konseyin 80 yıldır faaliyet gösterdiği aktarılan açıklamada, başkent Oslo'da geleneksel olarak yapılan meşale yürüyüşünün dayanışma, adalet, eşitlik ve anlayışı teşvik eden çalışmaları vurgulamak ve kutlamak için düzenlenen bir tören olduğu ifade edildi.
İsveç'te Nobel Haftası başladı
Kaynak: AA
.
dikGAZETE.com
