Avrupa'nın yeni savunma planlarında Türkiye'nin rolü tartışılıyor

Brüksel

AB, Donald Trump yönetimindeki ABD'nin Avrupa'nın güvenliğine mesafeli bir tutum takınmasıyla, savunmada yeni bir arayışa girdi.

En önemli müttefikini kaybeden Brüksel, bir yandan Washington'dan yönelen baskı diğer yandan Moskova'dan süregelen tehditler nedeniyle kıtanın güvenliğini kendi başına sağlama hedefini odağına aldı.

Bu çalışmaların sonucunda AB Komisyonu 19 Mart'ta, 2030'a kadar askeri harcamalarını ve üretimini artırma, ortak savunma projelerine kaynak ayırma gibi unsurları içeren Beyaz Bülten (White Paper) adı verilen yeni bir strateji açıkladı.

Tartıştığı konuları, atmayı planladığı adımları savunmada önde gelen NATO ülkeleriyle de paylaşmak isteyen AB, kıtanın güvenliği için "fikirdaş ülkeler" adıyla bir fikir teatisi platformu oluşturdu.

Hem AB'ye aday ülke hem NATO müttefiki hem de son yıllarda savunma sanayi atılımlarıyla öne çıkan Türkiye de bu platformun bir parçası oldu.

AB Komisyonu, Beyaz Bülten'de bir araya getirdiği 2023 hedeflerini kolaylaştırmak için Avrupa Güvenlik Eylemi (SAFE) isimli 150 milyar avroluk bir finansman paketi teklif etti.

SAFE paketinin 17. maddesinde yer alan sadece üye ülkelerin değil, aday ülkelerin de programın parçası olabileceği unsuru, Türkiye'nin de katılımını Avrupa'nın gündeme getirdi.

AB Komisyonunun savunma sözcüsü Thomas Regnier AA muhabirine konuyla ilgili yaptığı yazılı açıklamada, SAFE'in AB üye ülkeleri, Avrupa Serbest Ticaret Birliğine (EFTA) üye İsviçre, Norveç, Lihtenştayn ve İzlanda ile Ukrayna'nın ortak savunma ürünleri satın almasına olanak tanıdığını, bu ülkelerin AB üye ülkeleriyle ortak tedariklere katılabileceğini ancak kredi alamayacaklarını bildirdi.

Regnier, programa AB'nin güvenlik ve savunma alanında ortaklık anlaşması yaptığı ilişkili ülkelerin de katılabileceğini belirterek, AB'nin Norveç, Moldova, Güney Kore, Japonya, Arnavutluk ve Kuzey Makedonya ile bir güvenlik ve savunma ortaklığı imzaladığını anımsattı.

Sözcü, şöyle devam etti:

"Avrupa'da bulunan şirketlerin tedarik sürecine katılabilir. Güvenlik temelli koşulları yerine getirirlerse, Avrupalılara ait olmaları gerekmez. Türkiye gibi (AB üyesi olmayan) diğer ülkeler, bir savunma ürününün yüzde 35'ine kadarını hemen sağlayabilir. Endüstriyel katılımı yüzde 35'in üzerine çıkarmak için bir Güvenlik ve Savunma Ortaklığı ve ardından bir ortaklık anlaşması gereklidir."

Yunanistan rahatsız

Öte yandan Brüksel kulislerinde Yunanistan'ın Türkiye'nin SAFE'e katılımı ihtimalinden hoşnut olmadığı konuşuluyor.

Yunanistan'ın SAFE müzakereleri sırasında Türkiye'nin katılımına dair çerçeveyi sıkılaştırmak için değişiklikler talep etmesi bekleniyor.

AB Komisyonunun hazırladığı SAFE düzenlemesinin onaylanması için üye ülkeler arasında nitelikli çoğunluk gerekiyor.

AB ile üçüncü bir ülke arasındaki herhangi bir resmi savunma anlaşmasının ise oybirliğiyle onaylanması şartı bulunuyor.

AB Komisyonu sözcüsü Regnier, Yunanistan'ın bu konuda lobi yaptığı iddiasıyla ilgili yorum yapmaktan kaçındı.

Türk şirketlerine "güvenlik duvarı" önerisi

Uluslararası düşünce kuruluşu Uluslararası Stratejik Araştırmalar Enstitüsünün (IISS) Berlin merkezli askeri analiz uzmanı Ester Sabatino, Türk firmaların Avrupa firmalarıyla ortak girişimler yoluyla SAFE'e katılımlarıyla ilgili AA muhabirine değerlendirmede bulundu.

Sabatino, SAFE kapsamındaki önerilerin henüz yalnızca tekliften ibaret olduğunu, tüm metnin üye ülkelerce müzakere edileceğini anımsatarak, şöyle devam etti:

"Bence Türkiye son yıllarda harika bir iş çıkardı. Savunma sanayisinin gelişimine büyük yatırımlar yaptı. Bu noktada, özellikle insansız hava aracı (İHA) üretimi konusunda özel bir uzmanlığa sahip. Bu aynı zamanda Avrupa ülkelerinin önemli ölçüde odaklanmak istediği bir şey. Bu noktada, Avrupa tarafında bu tür bir üretime ihtiyaç var. Avrupa'da çok fazla İHA üreticisi yok."

Türkiye'nin değerli bir ortak olabileceğini belirten Sabatino, "Ama ne yazık ki her şey aşırı derecede siyasallaşıyor. Yine de AB düzeyinde, artık ABD tarafına güvenmenin mümkün olmadığı konusunda bir farkındalık var." dedi.

Sabatino, "Aslında, Türkiye için gördüğüm şey, Türk şirketleri AB topraklarında bir tür 'güvenlik duvarı' oluşturursa, temelde projelere daha kolay dahil olabilirler. Bu, şirketlerin yönetiminin ayrıştırılması gerektiği anlamına gelir. Şirketin orijinal yönetiminden ayrıştırılarak Avrupa'da kurulan bir yan kuruluş, bir Avrupa şirketi olarak sayılmalıdır. AB topraklarında bulunan ve yönetimde bu tür bir ayrıma sahip Türk şirketleri varsa, yüzde 35'lik kısma katılımları daha kolay olur." değerlendirmesinde bulundu.

Haziran ayınca yapılacak NATO zirvesinde Avrupa savunması konusunda siyasi tartışmaların yapılacağına değinen Sabatino, "ABD'nin Avrupa güvenliğine desteğinin azalacağı netleşirse, Avrupa ülkelerinin savunma yatırımlarını ve üretimini artırması için daha güçlü bir gereklilik olacaktır. Böylece muhtemelen endüstriyel düzeydeki işbirliğinde Türkiye'den şirketler veya Türkiye'nin katılımı için daha fazla alan olacaktır." ifadelerini kullandı.

Kaynak: AA